China trots op klonen aap, westerse wetenschappers bezorgd

Wereldwijd is er lof vanuit de wetenschap, maar vooral ook felle kritiek op de creatie van de gekloonde makaken Zhong Zhong en Hua Hua. "De technologie is zó complex en maakt het klonen bijzonder inefficiënt", zegt Joost Gribnau in het NOS Radio 1 Journaal. Volgens de hoogleraar ontwikkelingsbiologie is de techniek bovendien riskant voor de gezondheid van de proefdieren.

De Chinese onderzoekers zijn vooral trots op het project. Het kan volgens hen een grote bijdrage leveren in de strijd tegen menselijke ziektes, zoals kanker en parkison.

De Chinese wetenschappers willen op termijn grote hoeveelheden genetisch identieke apen klonen. Dat werkt volgens hen veel efficiënter bij onderzoek naar menselijke ziektes. Het is ook beter voor wilde apen, die blijven dan immers vrij. Poo schat dat er nu alleen al door de VS jaarlijks 30.000 tot 40.000 apen worden geïmporteerd voor medisch onderzoek.

Biochemicus Gribnau ziet het minder rooskleurig in. Het is volgens hem nog maar de vraag of Zhong Zhong en Hua Hua gezond oud worden. De makaken zijn de eerste primaten gekloond uit een niet-embryonale cel. En dat brengt risico's met zich mee.

'Veel gefaald'

Bij het normale leven zijn er twee 'resetmomenten' tijdens de embryonale ontwikkeling. Bij het kloonproces is dat er maar één. "Dus er is heel weinig tijd om alle aan het dna gekoppelde informatie te verwijderen en nieuw leven mogelijk te maken." Met andere woorden: er staat dan te veel informatie op de harde schijf van een dier. "Daardoor krijgen veel gekloonde dieren gezondheidsproblemen."

Het vereist bovendien veelpogingen voordat een dier überhaupt levend wordt geboren. Gribnau vindt het daarom zo inefficiënt. "Het is eerst heel vaak misgegaan", geeft onderzoekersleider Poo toe, "voordat we een manier vonden om succesvol een aap te klonen".

Taboe in China?

Hij voegt er aan toe dat er geen intentie is om op dezelfde manier mensen te klonen. Volgens China-correspondent Marieke de Vries is dat waarschijnlijk uit strategische overwegingen. "Ze weten dat er een ethisch debat over is in de rest van de wereld. Maar in China speelt dat vrijwel niet."

Dat heeft volgens De Vries alles te maken met het ontbreken van een christelijke cultuur, zoals we die in het westen kennen. Abortus is in China bijvoorbeeld ook geen onderwerp van discussie. Op klonen rust dus veel minder dan bij ons een taboe.

Volgens de richtlijnen van het Chinese ministerie van Volksgezondheid is het klonen van mensen verboden. Daarentegen is nergens in de wet officieel vastgelegd wat de grenzen zijn van de groeiende kloonindustrie. Want in miljoenenstad Shenzen staat 's werelds grootste fabriek voor het klonen van varkens. In de provincie Jiangsu wordt ook zo'n fabriek gebouwd, bedoeld voor de productie van koeien. Beide bedrijven zijn gericht op medisch onderzoek en niet op de vleesconsumptie.

Dat het klonen van mensen mogelijk is, staat voor hoogleraar Gribnau buiten kijf. Het gekloonde schaap Dolly was in 1996 de grote doorbraak die daarvoor de basis legde. "Dat liet zien dat je zoogdieren kon klonen. Als daarna katten, muizen en nu ook apen volgen, dan is dat voor de mens niet anders."

Of het ook wenselijk is, is voor Gribnau een ander verhaal. Vanwege de grote gezondheidsrisico's voor de kopieën moeten we dat als maatschappij volgens hem niet willen. Andere wetenschappers zijn bezorgd dat het klonen van mensen weer een stapje dichterbij is gekomen. "Maar er zijn ongetwijfeld mensen in geïnteresseerd om het toch te doen", zegt Gribnau.