Grensmaas: van stinkende rivier tot bijzondere natuur

Unieke rivier

De Grensmaas is de enige grindrivier van Nederland en stroomt tussen Maastricht en Stevensweert. De rivier vormt de grens tussen Nederland en België. Als regenrivier wordt de Grensmaas enkel gevoed door regen- of grondwater, wat betekent dat de waterstanden erg kunnen wisselen. "De Grensmaas is erg afhankelijk van het weer", vertelt Hettie Meertens. Dat maakt ook dat de rivier niet bevaarbaar is voor grote vrachtschepen. Vrachtverkeer moet dan ook over het Julianakanaal varen, dat speciaal met dit doel is aangelegd in 1925.

Veiligheid en verrijking

Door het onvoorspelbare karakter van de rivier kampte Limburg met overstromingen bij hoogwater, zoals nog vrij recentelijk in juli 2021. Het doel van het Grensmaasproject was dan ook om de rivier veiliger te maken bij hoogwater, grind uit de rivier te verwijderen en de natuur rondom de rivier te verrijken. Maar dit ging niet zonder slag of stoot. Vanuit economisch oogmerk moest er onderhandeld worden met grindwinnaars, die de taak hadden de rivier te ontgrinden. Ook met de overburen moest rekening gehouden worden: "Het is een grensrivier: alles wat je hier doet, heeft ook invloed op de Vlaamse zijde van het landschap", zegt Meertens. "We moesten steeds weer met onze Vlaamse partners overleggen."

Op het gebied van natuurontwikkeling moest vooral goed nagedacht worden over het inzetten van grazers, vertelt Patrick Kloet. Runderen en konikpaarden werden geïntroduceerd om een gevarieerde vegetatie tot stand te brengen. "Die grazers hebben een sleutelrol in het systeem: door ervoor te zorgen dat het terrein niet te snel dichtgroeit, krijgt de natuur de ruimte voor variatie."

Positieve resultaten

Tot eind 2027 zal het grootste rivierproject van Nederland nog in gang zijn, maar de eerste resultaten zijn veelbelovend, vinden Meertens en Kloet. "Ik ben vooral verrast door de kracht die de rivier nog steeds heeft om bijvoorbeeld zelf geulen te maken: het is meer dan ik had durven verwachten."

Ook vanuit het buitenland blijven de successen van het Grensmaasproject niet onopgemerkt. "Ik denk dat er met name in het buitenland veel te leren valt over hoe we dit toch maar gedaan hebben", zegt Meertens. "Niet zozeer de techniek, maar hoe we met elkaar hebben onderhandeld en samengewerkt."

Wil je meer weten over het Grensmaasproject en hoe de toekomst van de Limburgse natuur eruitziet? Patrick Kloet en Hettie Meertens praten hierover verder in de podcast Vroege Vogels en Andere Dieren. Elke vrijdag is de nieuwe aflevering te beluisteren in je favoriete podcastapp.