Wat is het effect van het verhogen van de maximumstraf voor doodslag op nabestaanden en daders?

“Ik was geneigd om het woord symboolpolitiek in de mond te nemen, maar dat doe ik toch maar niet. Als het heel erg gaat tussen het verschil van de maximumstraf bij doodslag en moord, dan is het een groot gat”, vertelt emeritus hoogleraar reclassering Peter van der Laan In Nieuws & Co. “Wat ik belangrijker vind, is welk effect gaat hier nu vanuit? Dan kunnen we gebaseerd op wetenschap wat nuances plaatsen bij deze geaccepteerde verhoging.”

Groot verschil

De Kamer vindt het gat tussen doodslag en moord nu te groot. Voor moord kan iemand namelijk dertig jaar gevangenisstraf krijgen en voor doodslag vijftien jaar. “Politici vinden dat niet uit te leggen”, vertelt politiek verslaggever Ewout Kieviet. Hij sprak met minister van Justitie en veiligheid, Dilan Yesilgöz-Zegerius. “Oorspronkelijk was het verschil vijf jaar. Juist omdat deze delicten zo dicht op elkaar liggen. Het enige verschil is voorbedachte rade. Dat is een fundamenteel verschil, maar als je kijkt naar de ernst van de zaak bij doodslag komt het heel erg dichtbij moord”, zegt Yesilgöz-Zegerius tegen hem.

Genoegdoening

Bij veel politici gaat het om genoegdoening voor de nabestaanden en slachtoffers. “Genoegdoening is ook een enorm belangrijke overweging bij het opleggen van straffen. Tegelijkertijd moeten we heel voorzichtig zijn met een direct verband leggen tussen de duur, zwaarte en genoegdoening bij nabestaanden. Het is niet zo dat op het moment dat je een straf verhoogd, in dit geval van vijftien naar vijfentwintig en dat is bijna twee keer zo lang, dat je dan ook twee keer zoveel genoegdoening bereikt. Genoegdoening is een heel ingewikkeld proces. Het gevoel van verlies, frustratie, verdriet, het niet meer terugkrijgen van je geliefde los je niet op met genoegdoening. Dat die behoefte er is, snap ik heel goed. Maar we moeten nabestaanden niet voor de gek houden dat je genoegdoening vergroot door zwaardere en langere straffen op te leggen”, vertelt van der Laan.

Daders

“We weten maar te goed dat met langdurige vrijheidsstraffen we inderdaad effect hebben in de zin van: men kan niet in herhaling vallen, want men zit achter de deur. We weten tegelijkertijd ook dat langdurige vrijheidsstraffen, met name het verlengen van die vrijheidsstraffen, niet een groter effect hebben op die beperking van de recidive”, zegt van der Laan. “Daarbij komt ook nog dat we weten, hoe wrang het ook klinkt, dat de kans van herhaling buitengewoon klein is bij daders van levensdelicten. Die duur van die vrijheidsstraf heb je in feite niet voor nodig.”

Nadelen

“Een nadeel zou kunnen zijn, is dat je de kans op recidive niet beperkt, maar in stand houdt”, legt de hoogleraar uit. “Het grootste effect van een straf op recidive gaat uit van de mate waarin je activiteiten kan ontplooien gericht op resocialisatie en re-integratie. Daar is het een of ander voor nodig. Bij langdurige vrijheidsstraffen duurt het ook een tijd voordat je zulke activiteiten kan ontplooien. Dat wordt alleen maar langer als je de straf langer maakt.”

“Als je het allemaal naast elkaar legt, zijn de overwegingen om dit te doen in feite niet erg gebaseerd op de behoefte bij de rechtsprekende macht. Die leggen al zelden de maximumstraf op. Als het gaat om genoegdoening bij de nabestaanden, is het op het randje van een symbolische en wat je in feite niet hard kan maken. En dan niet onbelangrijk. Wat betekent het voor de dader en de kans op recidive, wat ook voor ons als samenleving belangrijk is, hoef je weinig goeds van te verwachten.”