MH17-proces: 'Je moet als rechter vreselijk op je hoede zijn'

Orie was rechter van het inmiddels opgeheven Joegoslavië Tribunaal. Hij sprak onder meer levenslang uit tegen legerleider Mladic. Hij luisterende in Spraakmakers mee naar de opening van de zaak waar hij rechtbankvoorzitter Steenhuis zijn woorden zorgvuldig hoorde kiezen.

Volgens Orie wil je benadrukken dat de zaak enorme impact, verdriet en woede heeft veroorzaakt, maar moet je als rechter ook oppassen dat je niet in de empathie voor de mensen die geraakt zijn, struikelt. "Een half verkeerd woord en ze zullen zeggen dat je je woorden al gevormd hebt."

36 duizend pagina’s

Het strafdossier van MH17 beslaat 36.000 pagina’s en het kabinet heeft 54 miljoen gereserveerd om de kosten te kunnen dragen. Voor de behandeling van de zaak is nu al meer dan een jaar uitgetrokken. Orie maakt de vergelijking met het Joegoslavië Tribunaal, waar een zaak soms meer dan één miljoen pagina’s bevatten.

Volgens de voormalige rechter zit er wel een voorwaarden bij zulke grote zaken en duizenden pagina's aan dossiers hebben. "Een grappige regel is dat je ook de software moet leveren om dit goed te kunnen onderzoeken. Dit zegt iets over de betekenis van de informatietechnologie."

'De ene pagina is de andere niet'

Daarbij zijn niet alle 36 duizend pagina’s even belangrijk, aldus Orie. "De ene pagina is de andere niet." Als Orie een rapport kreeg over de identificatie van de slachtoffers van Srebrenica bijvoorbeeld, dan kreeg hij als rechter een overzichtsrapportage van veertig tot zestig pagina’s terwijl daar duizend pagina’s aan ten grondslag konden liggen met alle details en foto's.

"Als rechter moet je hoofd- en bijzaken onderscheiden." Dat moet volgens Orie gedurende het hele proces. Aan het vonnis van Mladic gingen 539 zittingsdagen, 590 getuigenverhoren en bijna 10.000 bewijsstukken vooraf. "Je kunt niet op het einde bedenken: geloofde ik die man nou of niet? Dat moet je heel nauwkeurig, bij alles, bijhouden," aldus Orie.

Vreselijke beelden

Orie kreeg in zijn loopbaan als rechter gruwelijke beelden en foto’s onder ogen van massagraven en executies. Ook in het MH17-proces komen er verschrikkelijke beelden aan bod. "Het moet afschuwelijke zijn om te bedenken dat het jouw zoon of vader is over wie de discussie gaat," zegt Orie. Als rechter sluit hij zich tot op zekere hoogte af voor dit soort informatie als hij deze beelden bekijkt en moet wegen.

Ook al is het een zaak die enorm veel maatschappelijke impact, verdriet en boosheid heeft, als rechter moet je volgens hem je taak voor ogen houden. "De primaire vraag is: heeft deze verdachte aandeel gehad in wat hem ten laste wordt gelegd."

Ben je na het lezen van dit stuk benieuwd naar nog meer informatie over de behandeling van complexe rechtszaken. Kijk en luister hier dan verder naar het gesprek met Fons Orie.