Seksuele intimidatie in openbaar vervoer: wordt het te weinig gemeld?

De demonstratie verliep volgens De Miranda boven verwachting goed. “We hebben goed van ons laten horen en na de demonstratie kwamen mensen naar ons toen die zeiden dat ze zich gehoord voelden.” Het doel van de demonstratie is volgens de initiatiefnemers dan ook bereikt.

Verstrekkende gevolgen

De verhalen bij Centrum Seksueel Geweld gaan niet alleen over het seksueel intimideren met woorden, maar ook over aanranding en zelfs verkrachting. “Ook mensen die getuigen zijn van anderen die aan het masturberen zijn”, legt klinisch psycholoog Bicanic uit. Die gebeurtenissen zijn meestal eenmalig, maar kunnen verstrekkende gevolgen voor de slachtoffers hebben.

“Mensen zijn zo geschrokken, dat ze niets doen. 70% van de mensen die dit overkomt doet niets”, vertelt Bicanic. Na de gebeurtenis zijn slachtoffers in de war en leggen de schuld bij zichzelf neer. Daardoor melden ze het vaak niet. “We willen juist dat ze direct aan de bel trekken, dat ze het Centrum Seksueel Geweld bellen. Want daar werken politie, de verpleegkundigen en de psycholoog met elkaar samen.” Hoe sneller, hoe beter. “Want als het net is gebeurd, liggen daar nog de meeste kansen. En die wil je optimaal benutten.”

Hoe betrouwbaar zijn de cijfers?

Als vrouw voel je je volgens Koning al onveilig op straat. “Je bent altijd op je hoede en alert. In het openbaar vervoer is het nog intimiderender omdat je opgesloten zit.” De oprichters van ‘Say no more’ hoorden in hun omgeving van veel vrouwen die last hebben gehad van seksuele intimidatie in het openbaar vervoer. Bij het opvragen van de cijfers bij de Nederlandse Spoorwegen bleek dat er in 2019 ruim tweehonderd gevallen bekend waren.

“Maar hoe betrouwbaar zijn die cijfers? Want we hebben veel verhalen binnengekregen van mensen die het wel hebben meegemaakt, maar geen melding hebben gedaan. De getallen liggen dus veel hoger”, vertelt De Miranda.

Bicanic is er ook van overtuigd dat de aantallen veel hoger liggen. “De meeste mensen durven er überhaupt niet over te vertellen.” In haar eigen onderzoek bleek dat jonge vrouwen na verkrachting gemiddeld 21 weken nodig hebben om daar voor het eerst mee naar buiten te komen. Het is volgens haar daarom erg belangrijk om mensen in het openbaar vervoer duidelijk te maken wat ze moeten doen als hen dat overkomt. “We hebben de Nederlandse Spoorwegen twee jaar geleden benaderd om bordjes te maken waarop staat: ‘We hopen dat je een fijne rit hebt. Zo niet, laat het weten en bel het Centrum Seksueel Geweld.’ Want dat maakt het verschil.” Tot op heden zijn die bordjes er niet.

De mensen grepen niet in

Ook Koning had zelf een nare ervaring. Toen ze, tijdens de avondklok, met de trein vanuit haar werk naar huis ging, kwam ze in een vrijwel lege trein terecht. Ze ging in een vierzits zitten en opeens kwam er een man naast haar zitten, terwijl de rest van de coupé leeg was. “Die man begon keihard tegen me te schreeuwen en kwam steeds dichterbij. Ik kon niet opstaan of iets doen. Op een gegeven moment kon ik m’n lichaam er toch toe zetten om weg te rennen.”

De man rende nog een tijdje achter haar aan, maar ze heeft hem uiteindelijk af kunnen schudden. “Er waren ook andere mensen in de trein die zagen dat ik overstuur was, maar die grepen niet in”, vertelt Koning. Uiteindelijk heeft de conductrice de man uit de trein gezet en vertelde ze: “We kennen deze man, hij doet het vaker. Hij kickt er waarschijnlijk op om vrouwen te shockeren.”

Koning heeft ook nog het noodnummer van de Nederlandse Spoorwegen gebeld, maar die namen niet op. “Die werken misschien alleen tijdens kantoortijden? Maar ik voelde me totaal niet geholpen en niet gemotiveerd om alsnog aangifte te doen.”

Kansen in de eerste dagen

Het feit dat je niet direct kunt melden wat je hebt meegemaakt of je niet gehoord voelt, kan ertoe leiden dat je het niet kunt verwerken. “Het kan bijvoorbeeld dat je niet meer de trein in durft, niet goed kunt slapen, prikkelbaar wordt en negatief over jezelf gaat denken”, legt de klinisch psycholoog uit. Het is daarom belangrijk dat slachtoffers het Centrum Seksueel Geweld bellen.

“Daar werken professionals die weten hoe je om moet gaan met mensen die overstuur zijn. En ook begrijpen dat er in de eerste dagen kansen liggen. Want stel dat iemand aan je zit, dan zitten er sporen van de verdachte op je lichaam of op je kleding. Het is heel belangrijk dat dat veiliggesteld wordt.”

Rare reactie Nederlandse Spoorwegen

De Miranda vroeg aan een woordvoerder van de Nederlandse Spoorwegen wat ze als organisatie in gevallen van seksuele intimidatie doen. “Allereerst kreeg ik als antwoord dat ze het niet precies weten. Dat vond ik sowieso al een rare reactie, want als woordvoerder moet je precies weten wat er in je bedrijf omgaat”, vertelt ze. “Ik heb ook een paar keer aangeboden dat wij goede oplossingen hebben, maar daar is niet op ingegaan.”

Vervolgens kreeg ze de reactie dat ze naar de politie moet gaan omdat zij er iets tegen kunnen doen. “Maar ik vind dat een organisatie als de NS hier juist wat mee moet doen. Zij moeten de eerste stappen zetten en zorgen dat iedereen veilig van A naar B kan”, legt ze uit.

Direct naar de juiste mensen

Wat kun je zelf doen als je te maken krijgt met seksuele intimidatie? Bicanic legt uit dat de eerste stap is om het nummer van Centrum Seksueel Geweld in je telefoon te zetten. “Want je wil niet eerst je verhaal aan een medewerker van het vervoersbedrijf doen, je wil direct terechtkomen bij de juiste mensen”, legt ze uit.

“En als mensen tegen je vertellen dat ze zoiets hebben meegemaakt, oordeel dan niet. Want victim blaming gebeurt heel veel en dat is niet oké. Het kan iedereen overkomen.”

Vervolg demonstratie

De initiatiefnemers van de demonstratie hopen dat de openbaar vervoerders wat gaan doen na de massale opkomt van afgelopen zaterdag. “Als dat niet gebeurt, zoeken we het hogerop. Sowieso gaan we nog contact opnemen met Openbaar Vervoer Nederland en we willen een punt maken op de politieke agenda, dus een petitie komt er ook zeker aan.”

Heb je last (gehad) van seksuele intimidatie en wil je erover praten? Neem dan contact op met Centrum Seksueel Geweld via 0800-1088. En zet het nummer in je telefoon!