Zorreguieta-onderzoeker Baud: hij begreep pas later hoe serieus het was

In het NOS Radio 1 Journaal vertelt Baud over zijn ontmoeting met Zorreguieta in 2000 in een hotel in New York. "Het beeld dat ik van hem had, een intelligente man met goede sociale vaardigheden, klopte. Hij brak meteen het ijs en schonk thee in. Hij was heel charmant en begon meteen een praatje te maken."

Om te bepalen of de vader van Máxima bij het koninklijk huwelijk aanwezig zou mogen zijn, had premier Kok Baud in het diepste geheim gevraagd om onderzoek te doen naar de rol van Zorreguieta tijdens het militaire regime van Jorge Videla. Kok wilde precies weten wat de rol van Zorreguieta was geweest tijdens die 'vuile oorlog'.

Het rapport-Baud

Zorreguieta kwam eind augustus 1999 in opspraak door een artikel in de Volkskrant. Hij was van maart 1976 tot maart 1981 eerst onderstaatssecretaris en later staatssecretaris van Landbouw en Veeteelt in de regering van Jorge Videla geweest, een regime dat tienduizenden mensen had laten verdwijnen, tegenstanders had laten martelen en honderden baby's had weggehaald bij hun ouders en ze had laten adopteren door militaire families. De vraag die Baud moest beantwoorden was of Zorreguieta daar als staatssecretaris weet van had. De onderzoeker stelde vast dat het ondenkbaar is dat Zorreguieta niets wist van de onderdrukking en de mensenrechtensituatie in zijn land. Tegelijkertijd stelde de onderzoeker dat het praktisch uit te sluiten is dat Zorreguieta persoonlijk betrokken was bij de repressie of mensenrechtenschendingen.

Na het plezierige begin nam het gesprek al snel een andere wending. Baud begon over het voorlopige onderzoeksrapport, dat hij speciaal voor Zorreguieta in het Spaans had laten vertalen.

"Ik had niet het gevoel dat hij het rapport helemaal had gelezen. Het was vlak voor die bijeenkomst naar hem toe gestuurd. Ik had de indruk dat hij niet helemaal begreep, of niet wilde begrijpen, hoe serieus het in Nederland werd genomen en wat de inzet was van dat gesprek."

'Fout'

De conclusie van Bauds onderzoek was dat Zorreguieta 'fout' was geweest - hij had zelf waarschijnlijk geen vuile handen, maar moet vrijwel zeker iets hebben geweten van de misdaden van het regime.

"Ik heb dat 'fout' wel tussen aanhalingstekens gezet. Het is een term die wij in Nederland gebruiken naar aanleiding van de Tweede Wereldoorlog. Het was niet direct duidelijk of je die term kon toepassen op de Argentijnse realiteit. Maar ik heb wel gezegd: als we in Nederland proberen een oordeel te vellen over zijn verleden dan is die term de enige die wij kunnen gebruiken."

Het woord 'fout' was in het Spaans vertaald als 'malo' (slecht) in het rapport dat Zorreguieta had gekregen. "Het kan dat hij daardoor niet meteen begreep hoe zwaar dat in de Nederlandse context woog. In mijn ogen heeft hij pas later begrepen hoe serieus het was."

Baud staat nog steeds achter zijn rapport. "Het is nu meer dan vijftien jaar geleden en het rapport staat nog steeds in mijn beleving. Er zijn geen gaten in geschoten, er is niet heel veel kritiek op geweest. Het is een rapport waarin ik met zoveel mogelijk argumenten heb aangegeven hoe je zijn positie zou kunnen beoordelen, en ik kom dan tot dat oordeel."

'De beslissing heb ik niet genomen'

Baud was niet in zijn eentje naar New York afgereisd. Ook Minister van Staat Max van der Stoel was meegekomen. Het gesprek zou uit twee delen bestaan: Baud zou het rapport uitleggen en toelichten. Van der Stoel zou later de harde onderhandelingen voor zijn rekening nemen.

Baud: "De beslissing om hem niet aanwezig te laten zijn bij officiële staatsaangelegenheden, waarvan dat huwelijk natuurlijk het eerste was, heb ik niet genomen. Daar heb ik me ook nooit per se verantwoordelijk voor gevoeld. Ik heb de persoonlijke tragedie die dat heeft betekend natuurlijk wel gezien en gevoeld. Maar dat was een gevolg van de onderhandelingen tussen Van der Stoel en Zorreguieta en de onderhandelingen die daarna nog kwamen."

Máxima zelf

Na het huwelijk in 2002 verdween de discussie over Máxima's vader naar de achtergrond. Dat was voor een groot deel te danken aan Máxima zelf, zegt Baud.

"Als zij zelf fouten had gemaakt, een vervelend mens was geweest of politiek omstreden uitspraken had gedaan, dan had het verleden van haar vader veel meer aan haar gekleefd. Omdat zij zich zo prachtig heeft gekneed naar de Nederlandse samenleving is dat niet gebeurd."