Het oeverloze gevecht tegen de Amerikaanse rivierkreeft is een voorbeeld van het 'McDonalds effect' in de natuur

Het McDonalds effect

Hoewel de mens de macht heeft om te knoeien met de natuur, blijkt de natuur keer op keer complexer en onvoorspelbaarder dan gedacht. Dat blijkt onder meer uit het oeverloze gevecht tegen de Amerikaanse rivierkreeft, een invasieve exoot van zo’n 15 centimeter, ooit door de mens geïntroduceerd in de Nederlandse natuur, en nu een permanente bedreiging voor onze sloten en dijken. Met opgeheven scharen koloniseren deze beesten de wateren en verdrijven ‘inheemse’ soorten. Doordat exoten zich ongehinderd voortplanten neemt de biodiversiteit wereldwijd af, vertelt natuurschilder Jeroen. Biologen spreken van het 'McDonalds effect'. Jeroen: ‘Straks kan je aan de dieren niet meer zien of je in Alaska bent of in Noorwegen of Japan’.

Zijn gebieden nog te redden?

Uit pure wanhoop schreven de waterschappen een wedstrijd uit op zoek naar originele manieren om de kreeft te verdrijven, maar het is de vraag of de natuur nog valt te temmen. Tegelijk kan het wonderlijk lopen met gebieden die door toedoen van de mens uit evenwicht zijn geraakt.

Neem de Wieden, een bijzonder natuurgebied met meren en rietlanden, sloten en moerasbossen. De otter leeft er en er nestelen talloze vogels. Maar deze natuur was er nooit geweest als de mens het gebied eeuwen geleden niet kapot had gegraven voor de turf. En precies dit gebied wordt nu opnieuw bedreigd door graafwerkzaamheden; dit keer door de Amerikaanse rivierkreeft. Valt het gebied nog te redden?

Controledrang in ons natuurbeleid

In het kader van het Oorzaken-podcastfestival met als thema Nature Calling, maakte Mandula van den Berg de korte documentaire 'Kreeftentemmers', een verhaal over maaiende scharen en controledrang in het Antropoceen. In een persoonlijke, essayistische vorm onderzoekt Mandula welke rol het verlangen naar controle speelt in ons natuurbeleid.

De kreeft vormt de kern van een zoektocht naar de verhalen die we onszelf vertellen over onze plek in de natuur. Van visser Wout die steeds vaker kreeften in zijn fuiken vindt, tot een ware kreeftenverzamelaar, Rob, die met liefde praat over de onwaarschijnlijke agressie van het dier: “Dat ze niets maar dan ook niets leuk vinden en met geen één beest samen kunnen leven.”

Een dier dat zijn eigen leefomgeving kapot maakt. Waar doet dat toch aan denken?

Oorzaken vindt plaats van 1 t/m 4 juli in Amsterdam. Bekijk hier het programma van het podcastfestival.