Online shoppen veiliger? Niet als je in het distributiecentrum werkt

Uit angst hun baan te verliezen verzwijgen medewerkers bovendien gezondheidsklachten. Dat blijkt uit een reportage van Argos, dat samen met journalisten van Investico en de Groene Amsterdammer onderzoek deed naar de arbeidsomstandigheden in distributiecentra.

{podcast audio="127005" caption="Wie vult het online winkelmandje?" }

Door de grote vraag naar thuisbezorgde boodschappen en de relatief krappe inrichting van sommige magazijnen, kunnen medewerkers onvoldoende afstand houden tot elkaar. De besmettingsrisico's worden versterkt door gezamenlijke huisvesting en vervoer, en doorwerken tijdens ziekte. Geen enkele controle-instantie ziet momenteel toe op de arbeidsomstandigheden in de centra.

Een corona-uitbraak in de distributiecentra 'is een kwestie van tijd', zegt viroloog Bert Niesters van het UMC Groningen na bestudering van door arbeidsmigranten aangeleverde foto's en filmpjes over hun werkomstandigheden. "Deze omstandigheden geven infectieziektes zoals corona een geweldige kans om toe te slaan."

'Geen nieuwe medewerkers'

In de distributiecentra zijn veiligheidsvoorschriften van kracht, zoals pijlen die eenrichtingsverkeer aangeven in gangpaden. Mede door de toegenomen drukte is afstand houden in de praktijk echter 'onmogelijk', zeggen de werknemers.

Eind maart stelden medewerkers van een distributiecentrum van Albert Heijn Online in Rotterdam een petitie op die door 181 medewerkers werd ondertekend. Zij vragen onder meer "geen nieuwe medewerkers aan te nemen, omdat er al te veel werken in een shift."

Toch heeft Albert Heijn meer medewerkers aangetrokken, zegt het bedrijf in een reactie. Een woordvoerder zegt dat het met alle maatregelen die zijn getroffen absoluut mogelijk is om 1,5 meter afstand te houden.

Jumbo heeft ook extra medewerkers aangesteld, en benadrukt ook alle nodige maatregelen te treffen om de gezondheid en veiligheid van medewerkers voorop te kunnen stellen. Daarnaast zegt Jumbo dat het als supermarktbedrijf tot de vitale beroepsgroepen behoort, en medewerkers met milde verkoudheidsklachten gewoon naar hun werk kunnen komen.

Geen inspecties

Intussen wijzen controlerende instanties naar elkaar om omstandigheden in de centra in de gaten te houden. Geen van hen komt daadwerkelijk over de vloer, blijkt uit het onderzoek. De Inspectie SZW (voormalige arbeidsinspectie) doet alleen bij klachten telefonische navraag.

De inspectie zegt bovendien dat het geen toezicht kan houden op coronamaatregelen. Minister Ollongren beaamde dat vorige week: "De bijzondere voorzorgsmaatregelen van het RIVM vallen niet onder de inspectiebevoegdheden van de ISZW", stelde minister Ollongren afgelopen week in de Tweede Kamer.

Dat blijkt niet te kloppen. Na doorvragen door Investico geeft de inspectie twee dagen voor de uitzending alsnog toe dat het wél moet toezien op de coronamaatregelen, omdat werkgevers onder de arbo-wetgeving een wettelijke zorgplicht voor hun werknemers hebben.

"Vanwege die wetgeving zal de Inspectie handhavend optreden indien de arbeidsomstandigheden in een bedrijf daartoe aanleiding geven", mailt een woordvoerder. "Dus ook bij ongezonde en onveilige situaties als gevolg van het risico op besmetting met corona."

Controleren ‘tot aan de voordeur’

Toch blijft de handhaving vooral een taak van de gemeentes en politie, zegt de inspectie. Maar de politie controleert enkel 'tot aan de voordeur', en gemeenten blijken zelden op de hoogte van hun verantwoordelijkheid, of geven er geen prioriteit aan.

Argos en Investico deden navraag bij meer dan twintig gemeenten waar relatief veel arbeidsmigranten wonen en grote distributiecentra zijn gevestigd. Alleen Zaandam zegt controles uit te voeren bij de distributiecentra zelf. Ook de GGD kijkt niet naar distributiecentra, en doet er alleen onderzoek wanneer er een bevestigde besmetting is.

Voor het onderzoek is met rond de dertig arbeidsmigranten gesproken, waaronder werknemers van online-distributiecentra van Albert Heijn en Jumbo. Geïnterviewde arbeidsmigranten durven zich soms niet ziek te melden, of stellen ziekteverlof uit omdat de eerste ziektedag niet wordt doorbetaald en ze geen inkomsten willen mislopen.

Wie in dienst van een uitzendbureau zijn baan verliest, verliest vaak ook zijn woning en ziektekostenverzekering. Om ziekte of pijn te onderdrukken wordt vaak paracetamol geslikt, zeggen twee medewerkers van Jumbo en Albert Heijn. Zorgelijk, stelt viroloog Niesters. "Wie paracetamol neemt terwijl hij ziek is en doorwerkt, kan anderen besmetten."

Ook buiten Nederland bestaat zorg over de omstandigheden op drukbevolkte werkvloeren In Duitsland werd deze week bij tweehonderd Roemeense slachthuismedewerkers coronavirus vastgesteld. De meeste van hen hadden geen symptomen.

Met medewerking van Michelle Salomons en Judith Konijn.

Meer journalistiek speurwerk?

Argos is het onderzoeksjournalistieke programma van de VPRO en HUMAN. Je hoort Argos op zaterdag van 14.00 tot 15.00 uur op NPO Radio 1. Terugluisteren kan via je favoriete podcastapp of via de website van Argos. Volg Argos ook via Facebook en Twitter.