Argos: Hoe eerlijk zijn de integriteitsonderzoeken van de politie?

Om daar een beeld van te krijgen dook Argos in het dossier van een politieman - Ben* - die werkzaam was bij de Landelijke Eenheid, bij de afdeling Afgeschermde Operaties. Na een akkefietje over het terugbetalen van een parkeerrekening kreeg hij door zijn baas een integriteitsonderzoek aangezegd. Het eindigde na veertig dienstjaren met ontslag. Ben zou spullen die hij had gekocht met een creditcard van de politie achteraf niet goed kunnen verantwoorden. De politie stelt dat 'uitgaven op geen enkele wijze zijn te herleiden naar een dienstbelang' en dat hij goederen voor zichzelf heeft gehouden. Hij zou ook nog ‘ongeloofwaardig hebben verklaard’ over zijn werkzaamheden, die zich vanwege zijn functie in het diepste geheim hebben afgespeeld.

Kwaliteit

Uit een recente rapportage van de politie blijkt dat de kwaliteit van de eigen integriteitsonderzoeken sterk wisselt. In dit rapport staat ook dat de interne onderzoeken soms ‘te lichtvaardig’ worden gestart en zelfs ‘dat een onderzoek door VIK soms door de werkgever wordt gebruikt als pressiemiddel om een ongewenste situatie - vaak onvoldoende functioneren - aan te pakken’. VIK staat voor Veiligheid Integriteit en Klachten. Dit zijn de afdelingen die zich bij de politie bezighouden met de integriteitsonderzoeken.

De hoogste baas van de politie, korpschef Henk van Essen, erkent dat verbetering nodig is. Hij stelt echter ook dat de soms slechte kwaliteit van de onderzoeken ‘niet wil zeggen dat mensen onterecht zijn bestraft’.

Eerlijk

Ben, de politieman die werd ontslagen, is het met dat laatste in ieder geval niet eens. ‘Ik kan met m’n hand op het hart verklaren dat het allemaal naar eerlijkheid is verlopen’, zegt hij over de uitgaven die hij heeft gedaan met de creditcard van de politie. In de loop der jaren heeft Ben voor zeer hoge bedragen aan apparatuur gekocht. Hij regelde de aanschaf van technische zaken, die nodig waren voor bijvoorbeeld observaties. Dat ging niet op de reguliere manier, maar zoveel mogelijk niet herleidbaar naar de politie.

Hij vertelt zaterdag zijn verhaal in Argos. Behalve ‘aangeslagen’ en ‘teleurgesteld’ is Ben ervan overtuigd dat hij geen eerlijke kans heeft gehad. In het dossier zijn daar - behalve de lezing van Ben zelf - meerdere aanwijzingen voor te vinden. Een officiële klacht van Ben tegen Smit werd weliswaar grotendeels ongegrond verklaard, maar toont wel dat er in het onderzoek sprake is geweest van ‘ongewenste zijsturing’ door leidinggevenden.

De toenmalige coördinator van de VIK-onderzoeken, die zelf betrokken was bij het onderzoek naar Ben, stelt ook dat er invloed is uitgeoefend. In een verklaring die Argos heeft ingezien stelt hij onder meer dat er volgens hem voor het diensthoofd, de baas van Ben, ‘maar één gewenste uitkomst was, te weten strafontslag. Een schriftelijke berisping was onvoldoende'.

Camera's

Zeer ongebruikelijk is dat de politie - als werkgever - de Spaanse politie heeft gevraagd om het vakantiehuis van Ben te observeren. Dat gebeurde buiten het VIK-onderzoek om. Bens leidinggevenden wilden weten of beveiligingscamera’s die Ben met politiegeld had aangeschaft misschien wel bij dit huis in Spanje hingen. Dit bleek uiteindelijk niet uit het Spaanse onderzoek, maar de politie blijft erbij dat Ben de camera’s moet hebben.

Voorzitter Gerrit van de Kamp van politievakbond ACP heeft zich bij hoge uitzondering persoonlijk met de zaak van Ben bemoeid. ‘Hij verantwoordde dingen op een bepaalde manier. En dat is jarenlang zo gegaan. En alle bazen die hij heeft gehad, hebben daarvoor getekend. Niet een keer maar permanent. Tot op het laatste moment toe. Dan vind ik gewoon het onterecht hoe hem dit nu op deze wijze wordt aangewreven.’

Reactie politie

In een reactie aan Argos laat de politie over de zaak van Ben weten: ‘Uit onderzoek van de afdeling VIK bleek dat de aard en ernst van de gedragingen zodanig waren dat er volgens de politie maar één maatregel op kan volgen en dat is disciplinair strafontslag. Op het onderzoek valt wel het een en ander aan te merken. Zo heeft het onderzoek ruim 1,5 jaar geduurd, dat is langer dan wenselijk. Tijdens het onderzoek zijn bovendien onderzoekshandelingen verricht in opdracht van een leidinggevende van de medewerker, buiten medeweten van het onderzoeksteam om. Dat is niet in lijn met de gebruikelijke aanpak. De leiding van de Landelijke Eenheid trekt hier lering uit.’ De volledige reactie van de politie vind je op de website van Argos.

* Argos noemt de achternaam van Ben niet vanwege de bijzondere aard van het politiewerk dat hij heeft gedaan

Meer journalistiek speurwerk?

Argos is het onderzoeksjournalistieke programma van de VPRO en HUMAN. Je hoort Argos op zaterdag van 14.00 tot 15.00 uur op NPO Radio 1. Terugluisteren kan via je favoriete podcastapp of via de website van Argos. Volg Argos ook via Facebook, Twitter en Linkedin.