Heftig, extreem en toch ontwapenend: Jolene

Alles is heftig

Alles in het leven van Jolene is heftig. Toen ze werd geboren, was haar moeder net afgekickt, haar vader ernstig verslaafd. Ze heeft hem nooit gekend. Wel kwam er een nieuwe vader in haar leven: Keith Bakker. Op dat moment was hij nog verslaafd, maar hij trouwde met Jolene’s moeder, kickte af en kreeg later bekendheid als ervaringsdeskundige en bekende tv-hulpverlener. Hij speelde een belangrijke rol in haar leven als vaderfiguur, maar werd op zeker moment veroordeeld wegens seksueel misbruik, en verdween pardoes uit haar leven.

Liefde

Hunkerend naar liefde belandde Jolene van de ene destructieve relatie in de andere. De laatste kostte haar bijna het leven. De camera is aanwezig als haar ex, die in de laatste fase van het draaien in de gevangenis overleed, totaal doorgedraaid probeert haar huis binnen te dringen. Ondanks alles wil ze niet bij de pakken neerzitten. Ze besluit de studie Psychologie te volgen aan de Hogeschool van Amsterdam. Een studie die ze in alle tumult van haar leven voltooit. Jolene is klaar voor een positieve rol in onze samenleving.

Het Allermooiste

Voordat ik het gesprek met Elza Jo en Jolene ging voorbereiden voor De Nieuws BV, had ik wel al over de documentaire gehoord. Dat was in februari, toen de film in Tuschinski in première ging. In onze culturele rubriek Het Allermooiste had de Amsterdamse cultuurbaas Clayde Menso een warm pleidooi gehouden voor deze indrukwekkende documentaire. Dat fragment is onderaan dit artikel terug te vinden. Toen ik de film zelf gezien had dacht ik: had Clayde maar meer tijd gehad om erover te vertellen. Want er zit zó veel in dit debuut van Elza Jo van Reenen. De fotografe had nog nooit een film gemaakt, moest zichzelf hierin scholen, deed nota bene ook nog zelf het geluid. En dan zoiets afleveren.

Voor niets en niemand bang

Donderdagochtend belde ik Jolene om een en ander voor te spreken. Ze had weinig tijd, want ze was op weg naar het Wibaut College in Amsterdam, waar de film vertoond werd en Jolene vragen van leerlingen ging beantwoorden. Ik vroeg haar waarom ze haar medewerking aan de film had verleend, waarom ze toestond dat iemand haar drie jaar lang zó dicht op de huid mocht filmen. In die vaak angstaanjagende situaties. Haar antwoord was ontwapenend nuchter en humoristisch: “Elza wilde eigenlijk foto’s van mij maken. In bikini. En toen kwam ook dat filmen aan de orde. Ik dacht: liever zo’n film dan foto’s van mij in bikini”. Jolene vond het ook een mooi idee dat ze samen aan iets begonnen dat voor beiden nieuw was.

In de documentaire zit een mooie scene, waarin Jolene door de Warmoestraat loopt. Mannen spreken haar uitdagend aan, en ze antwoordt luchtig. Maar vooral: voor niks en niemand doet ze een stap opzij. En dat levert haar het respect op van die mannen. Bang is ze nog steeds niet, zegt ze, alleen zoekt ze niet langer zoals vroeger het gevaar op. Vroeger deed ze dat wel, bijvoorbeeld om mensen te beschermen (“die sloeg ik in elkaar omdat ze het verdienden”), maar ook als ze met haar collega-hooligans de confrontatie zocht met tegenstanders van Ajax. “Bij Ajax kon ik niet normaal praten zonder te stoeien of erop te slaan. Als ik het honk in liep ging iedereen aan de kant”. Die kant van zichzelf heeft ze nu los gelaten. “Ik leer nu normaal te communiceren”.

Keith en de Woede

In de documentaire vertelt Jolene dat ze al van jongs af aan woede voelde. Een woede die werd opgewekt door de resten drugs in haar jonge lijfje toen ze geboren werd. Haar moeder zat toen net in een afkickfase. “Mijn psychiater legde uit dat er een hunkering in mij zat, en die moest er op de een of andere uit”. Maar belangrijker was het gemis van een liefhebbende vader. De woede was ook gericht op stiefvader Keith Bakker, die benadrukte dat hij eigenlijk niet haar vader was en zomaar verdween. En dat terwijl zij lang een hele goede band met hem had. Op mijn vraag wat zij ervan vond dat Bakker veroordeeld werd wegens seksueel misbruik antwoordt ze wederom nuchter: “Ach, al toen ik klein was wist ik dat hij veel naar vrouwen keek. En zij keken naar hem. Ik denk daar niet zo veel over na, hoewel ik het natuurlijk wel afkeur”.

Mede dankzij Elza Jo bezoekt Jolene hem in Saint Tropez, waar hij woont. Dat wordt een intense ontmoeting en levert het enige moment in de film op waarin Jolene breekt. en het blijkt de opmaat voor haar verandering. Woede voelt ze nog steeds, maar die reageert ze nu af op een boksbal. “Nu nog twee keer per week, eerst was dat acht keer per dag”. En Jolene heeft een ‘normale’ vriend gevonden. “Een jongen die vijf dagen in de week werkt, ik zie het als een beloning voor al het werk dat ik gedaan heb. Als ik om iets boos ben, zegt hij: om zoiets kan ik ook wel boos worden. Dat is toch geweldig? En hij knapt het huis op! En ik accepteer dat iemand dat voor me doet!”

De Dag van de Kreeft

De film eindigt met een prachtig fragment, als Jolene nog bij Keith Bakker is. Hij heeft een levende kreeft gekocht, die hij voor hen wil bereiden. In februari schreef James Worthy, die net als Clayde Menso de film in Tuschinski had gezien, in Het Parool hierover het volgende:

“De mooiste scène die ik in tijden heb gezien, begint als ze de levende kreeft uit de boodschappentas halen. Jolene wil de kreeft sparen, maar de vader is van mening dat genade niet eetbaar is. Hij heeft er zin in.

De kreeft lijkt ook wel een beetje op Jolene. Het is een vrouwtje. En tussen de zwempoten onder haar achterlijf zitten een aantal bevruchte eitjes. Ook beschikt de kreeft net als Jolene over een pantser. Ze wil het beestje redden. Ze ziet zichzelf.

Ze ziet zichzelf in die pan met kokend water. Omringd door bubbels die maar blijven barsten. De beklemmende hitte. Haar leven is altijd kokend geweest, nooit gewoon lauw. Jolene drijft in de pan en wacht op een vaderfiguur die haar uit het water haalt, die haar afdroogt en de scherven uit haar voeten trekt”.

Samen laten ze die kreeft later vrij. Prachtig.

Het Allermooiste: Clayde Menso over Jolene

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Facebook en Twitter voor een dagelijkse dosis actualiteit, opinie en achtergrond