Daan Heerma van Voss: 'Angst is machtig zolang jij er naar luistert'

De keizerin van de emoties, zo noemt psychiater Nelleke Nicolai angst in de podcast van Heerma van Voss. "Meerdere neurologen en psychiaters hebben het zo genoemd. Omdat het de allereerste emotie is die wij kennen. Zelfs als we in de buik zitten, vertonen we angstig gedrag. En het is de allereerste emotie die we hebben, omdat het voor onze overleving de allerbelangrijkste is. Zonder die emotie zouden we het niet lang volhouden", vertelt de schrijver bij Spraakmakers.

'Angst is als een schaduw'

"Ik zou niet weten welke andere emotie machtiger is dan angst", zegt Heerma van Voss. Maar of hij het zelf als keizer of keizerin van de emoties zou bestempelen? "Eerder als een schaduw. Voor mij is angst onduidelijk; het is een aanwezigheid die vaak op de achtergrond is. Soms kijk je in de spiegel en zie je het bijna niet. En soms blijkt het ineens heel dicht achter je te staan, je te omhelzen of wurgen. Juist het niet weten wat het precies is, maakt het zo machtig en gevaarlijk."

In die zin heeft hij wel iets aan zijn ontdekkingstocht gehad. "Toen ik eraan begon, wist ik er vrij weinig van. Ik dacht dat ik de enige was in de familie, een opzichzelfstaande afwijking. Maar toen bleek mijn moeder er op dezelfde leeftijd last van te hebben gehad, en haar moeder, en haar vader. Ik ontdekte dat het een rode draad was in de familie. Dat heeft wel uitgemaakt. Het idee dat ik niet zo alleen was als ik eerst dacht."

Vallende dominosteentjes

Bovendien leerde Heerma van Voss meer over hoe angst werkt. "Ik kan het eerder detecteren. En ik weet wat ik niet moet doen: er bang voor zijn. Want dat is precies wat het in stand houdt." Dat lukt niet altijd, maar wel veel vaker. "De overwinning is niet dat de angst afwezig is, maar dat die niet de baas is."

Als tiener begon de schrijver echt last te krijgen van zijn angsten. "Op de middelbare school was ik panisch voor overhoringen. Daaronder zat wel iets groters, namelijk dat ik bang was dat tientallen dominosteentjes zouden vallen, ik zou blijven zitten en alleen over zou blijven." Zijn eerste herinneringen aan angst kan hij moeilijk voor de geest halen. "Maar wel de eenzaamheid die het veroorzaakte."

'Angst updatet zichzelf'

"Het gekke van angst is dat het veelvormig is en dat het kan veranderen. Als je ouder wordt, blijft wat eronder ligt hetzelfde: de angst dat je het niet aankunt. Maar de verschijningsvorm wordt anders. Bijvoorbeeld dat je bang bent geen relatie te kunnen hebben of dat je ontslagen gaat worden. Het updatet zichzelf als het ware naar de levensfase waar je inzit."

Ermee omgaan blijft lastig, vertelt Heerma van Voss. "Het is een heel vervelend gevoel. Alles in je roept dat je het nú moet oplossen. Dat doe je dan vaak door heel erg te piekeren, op zoek naar oplossingen om je aan vast te houden."

Het voornaamste om te doen is tegen die intuïtie ingaan. "Laat het even bestaan, accepteer het. Dan ebt het langzaam weg en ontneem je de angst zijn kracht. Angst is machtig zolang jij er naar luistert."