De Publieke Tribune over rouw: het verliezen van je geliefde

"Alles lijkt zoals het was", schrijft radiomaker Frits Spits na de dood van zijn grote liefde Greetje, met wie hij zesenveertig jaar getrouwd is geweest. "De wereld lijkt haar niet te missen, ik mis haar." Vogels blijven duikvluchten maken, marktkoopmannen handelen op het plein, en vuilniswagens rommelen in de straat. De wereld draait door, maar zij is er niet meer. Ogenschijnlijk is er niets veranderd, maar schijn bedriegt.

"Want niets is meer wat het was,’ schrijft Frits in zijn boek Alles lijkt zoals het was. "Maar dat is niet iets wat je waarneemt, dat voel je." Na Greetjes dood kreeg hij geen grip op wat hem overkwam, vertelt hij aan de telefoon. Hij had het gevoel in het luchtledige te zweven. "Ik wist eerlijk gezegd niet meer zo goed hoe het allemaal moest in het leven. Ik miste haar wanhopig. Door het schrijven kan ik me weer ergens aan vasthouden."

Dan schrijft hij een gedicht over de schijnbaar onveranderde wereld, Alles lijkt zoals het was. "Ik had de tekst geschreven en dacht, het is misschien wel mooi als Frank daar muziek bij kan maken", vertelt Frits. "Dus ik bel hem op, ik stuur hem de tekst, en een dag later had hij de melodie en de tekst klaar. En hij heeft er natuurlijk een Frank Boeijen tekst van gemaakt. Dat wilde ik ook, ik wilde niet dat het een Frits Spits tekst zou worden. En daarom is het zo goed. Die man is een kunstenaar."

Ze kregen drie kinderen samen, en werden de trotse opa en oma van hun kleinkinderen. Greetje was een trouwe luisteraar van zijn radioprogramma De Taalstaat, en deelde zijn liefde voor de Nederlandse taal. Als hij na haar dood na drie weken stilte voor het eerst weer op de radio komt, vertelt hij zijn luisteraars dat toen "het eerste licht tussen de bomen schoof, en de vroegste vogels een lied aanhieven", zijn vrouw overleed. Wetende dat Greetje dit programma nooit zal horen, en hem niet van het door hem zo geliefde commentaar zou kunnen voorzien. Hem nooit meer heel voorzichtig zou kunnen vragen of hij zijn gast wel had begrepen, of dat hij dat ene liedje nu echt zo de moeite waard vond.

De Amersfoortse rapper Diggy Dex luistert naar het programma in de trein naar Maastricht, en wordt erdoor geraakt. In La vie est belle zingt hij over die man die hij op de radio over zijn verdriet hoort vertellen:

Koptelefoon op
En de radio op play
Ik hoor een man terug van weggeweest zeggen:
Het ging even niet zo best
Laat me rustig uitleggen
Ik heb net mijn vrouw verloren
Terwijl hij haar beschrijft
Voel ik de glimlach verborgen in zijn stem

Frits Spits werd stil van die woorden: "Hij had erin gehoord, zonder dat ik dat er bewust in had gelegd, dat ik veel van Greetje had gehouden." Hij liet het aan zijn kinderen horen, die ontroerd waren dat hun moeder onderdeel was van een nummer dat de schoonheid van het leven bezingt. Frits kon de aandrang niet weerstaan om over La vie est belle te schrijven. "Het liedje geeft mij een verhaal. La vie est belle, het leven is mooi. Is dat zo? Over het algemeen is me inspannen om het leven 'belle' te houden me aardig gelukt. Tot het moment waarop de regie me werd afgenomen. Toen ik Greetje verloor, en alles me uit handen viel. Toen kon ik het leven onmogelijk nog belle vinden." Hij beseft dat hij er alles aan zal moeten doen om dat weer opnieuw te voelen.

Zo werd het schrijven over muziek een rode draad om over zijn liefde voor Greetje en hun leven samen te praten. "Met het schrijven leg ik beelden vast. Het is als een foto die ik met mijn eigen ogen heb genomen." Zo’n foto waarbij het licht precies goed valt, en die je voor altijd voor je geestesoog wilt bewaren. Een foto waarin de Greetje die hij kende op staat.

Maar of hij zijn geliefde volledig kende, gaat gepaard met twijfel. "Ken je mij? Wie ken je dan?", zingt Trijntje Oosterhuis. Het zijn woorden die Frits na Greetjes dood vaak door zijn hoofd hoort spoken. Hij vraagt zich af of hij haar wel echt kende. Haar gekend heeft zoals ze graag gekend wilde worden. Greetje confronteerde Frits er wel eens mee dat ze iemand moest zijn die ze niet was, dat hij een ideaalbeeld van haar schetste waar ze zich niet in herkende. Aan de telefoon vertelt hij: "Er blijft altijd een mysterie. Je wil dat je de ander doorgrondt en dat je dan begrip kunt tonen. Maar de mens is een grote egoïst, ik zeker. Dus dan vraag je je toch af: heb ik het wel goed gedaan?"

Frits vond Ken je mij een van de aangrijpendste hoofdstukken om te schrijven, en toen hij het teruglas dacht hij: "Dit is waar het om gaat". In de dagelijkse realiteit doe je vaak vergeefs pogingen om tot de ander te reiken, maar zelfs als dat mislukt moet je blijven proberen, zegt hij. "Het is als een glazen constructie, waarin je hoopt dat je naar de hemel kunt komen. Daar draait het in het leven om. Dichterbij de ander proberen te komen, en dat het toch niet altijd lukt." Dat Greetje hem kende, écht kende, daar twijfelt hij niet aan. "Dat mis ik het meest, iemand die mij beter kende dan wie dan ook. Dat dat er niet meer is, zorgt voor grote leegte."

En toch moet je door. Zij is er niet meer. Maar hij nog wel. "Het eerste wat in je opkomt, is de gedachte: 'Ik wil niet leven zonder jou. Het lijkt zo nutteloos wat ik doe.' De verleiding om dat te denken moet je weerstaan. Je denkt dat alles over jou gaat op zo’n moment. En dat is natuurlijk niet zo, dat weet ik ook wel. Dus je roept uit dat je niet zonder de ander wil leven. Maar je doet het wel. Niet alleen móet ik verder, ik wíl verder. Voor mijn kinderen, voor mijn kleinkinderen. Je leeft gewoon door. En om je heen zie je: alles lijkt zoals het was."

De Publieke Tribune over rouw: het verliezen van je geliefde

Luister vanavond, maandag 28 oktober, van 20.30 tot 21.30 uur naar NPO Radio 1.