Heb je nog recht om risico te nemen in coronatijd?

"De gouden regel van vrijheid is: als ik iets doe wat andermans vrijheid in de weg staat, dan moet ik het niet doen." Als je bijvoorbeeld graag een borrel drinkt, loop je daarmee het risico op een kater. Het wordt een ander verhaal als je daarbij in de auto stapt en met jouw risicogedrag anderen schaadt.

Van der Ham schreef het boek De Vrije Moraal en is onder andere voorzitter van het Humanistisch Verbond. Volgens hem ben je in Nederland – tot op zekere hoogte – vrij om risico’s te nemen. "Op het moment dat je andere mensen schade toedoet, is dat over het algemeen verboden."

Corona en risico

Het recht om je eigen keuzes te maken en risico’s aan te gaan, roept ook dilemma’s op in deze coronapandemie. Stel je bent een kwetsbare oudere in een verzorgingstehuis en je bent zo eenzaam dat je toch besluit mensen op te zoeken. Hiermee loop je het risico om besmet te worden en anderen te besmetten.

Dit roept volgens Van der Ham dilemma’s op. "Het recht op risico in coronatijd is spannend, omdat risico’s die je neemt altijd ook risico’s voor anderen meebrengen." In dit geval vindt hij de richtlijnen van de overheid gelegitimeerd. Ze doen een beroep op de vrije moraal door nu vrijheid te ontnemen, om toekomstige vrijheid te bevorderen.

Volwassen democratie

Dit werkt volgens hem het beste in een open, volwassen democratie. Nederlanders zijn volgens hem tot veel offers bereid als je het goed uitlegt.

Dat zie je bijvoorbeeld terug bij de regeringscommunicatie over corona. "De regering behandelt burgers niet als kleine kinderen, legt duidelijk uit wat de onzekerheden en de beschikbare feiten zijn, en wat de afwegingen bij de gemaakte keuzes zijn."

In dat scenario zie je dat mensen er ook voor kiezen om zich aan de regels te houden. Wat dat betreft spreekt Van Der Ham van een diep-democratische traditie. Mensen denken zelf na en zijn bereid zelf te handelen in het collectief belang. Daarom kan Nederland ook af met iets minder strenge regels, mensen kijken naar de bedoeling van de regels en gaan daar al naar handelen.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.