Helpen Defensieprojecten voor probleemjongeren? 'Er schreeuwt geen drill-sergeant in je gezicht'

Terwijl badgasten aan het strand van Curaçao genieten van hun cocktail, helpt Defensie met een project op een kamp even verderop jongeren uit de handen van de criminaliteit te houden. "Jeugdwerkloosheid is een groot probleem hier op Curaçao. Veel jongeren stoppen vroegtijdig met school of komen in aanraking met justitie", vertelt projectleider Sachalyn de Sousa. "Ze zijn genoodzaakt om te leven van een uitkering, of ze zoeken hun heil in de criminaliteit. Dat is wat we willen voorkomen."

Majoor der Mariniers Steven Baan is namens Defensie betrokken bij het project op Curaçao. De deelnemers worden tijdens het project wel degelijk gedrild, alsof het echte rekruten betreft. "Maar ze krijgen ook scholing en gedurende het hele traject worden de jongeren begeleid door maatschappelijk werkers, mensen met een andere pedagogische achtergrond. Het gaat om de totale vorming", zegt Baan.

"Wij laten jongeren rust, reinheid en regelmaat zien. We laten ze ervaren dat dat goed is. We spreken ze aan als groep, we laten ze ervaren wat groepsdruk met je doet, maar heel langzaam maar zeker gaan we richting het individu"

De aanpak werpt zijn vruchten af: zo’n 75 procent van de jongeren rondt het traject succesvol af.

'Klopt op je schouder en schop onder je kont'

Oud-commandant Landstrijdkrachten De Kruif is in Nederland betrokken bij de opzet van verschillende vergelijkbare projecten van Defensie. "We geven je een klop op je schouder en een schop onder je kont. We zijn streng en zeggen: vijf uur is vijf uur. Niet op jouw horloge, maar op die van mij." Maar het gaat verder dan dat. "We tonen ook oprechte interesse in de jongens en meiden. Je moet kijken naar wat ze drijft, hun achtergrond en waar ze goed in zijn."

Het doel van de projecten is niet om nieuwe soldaten te rekruteren, zegt De Kruif. "We doen het om jongens en meiden een tweede kans te geven."

Dat jongeren die willen dankzij de projecten een tweede kans krijgen, blijkt uit het verhaal van Bas (gefingeerde naam), die dankzij Defensie weer op het rechte pad kwam. "Ik werkte bij een sociale werkvoorziening. Dat kwam omdat ik gedurende mijn jeugd uit huis geplaatst ben, daardoor niet in staat was om naar school te gaan en geen kansen had om een diploma te halen. Door een gebrek aan perspectief hing ik in mijn vrije tijd veel op straat en kwam ik in aanraking met politie en justitie."

Via een oud-begeleider uit een internaat waar Bas woonde en met wie hij contact had via Facebook, leerde Bas over een project van Defensie om jongeren te helpen. "Het heeft mijn leven compleet veranderd. Ik wilde altijd al bij Defensie en kon opeens mijn droombaan gaan uitoefenen. Ik had niet gedacht dat het mogelijk was met de situatie waarin ik zat, maar ik ben blij dat ik het verleden achter mij kan laten."

'Kan contra productief werken'

Criminoloog Peter van der Laan onderzocht voor zijn werk tal van dit soort projecten. Hij waarschuwt dat er goed moet worden nagedacht over de invulling ervan. "Het klinkt heel goed als belangrijke maatschappelijke organisaties zich willen inzetten voor deze categorie jongeren, maar ik ga toch de party pooper spelen", vertelt hij in Het Misdaadbureau. "Dit soort projecten van Defensie gaan heel ver terug."

Zo onderzocht Van der Laan een project 'De Uitdaging', dat jongeren uit Amsterdam moest helpen op het rechte pad te komen. "Dat heeft een behoorlijk aantal jaren gedraaid, met wisselend succes. Er was wat uitval, maar er waren ook jongens die het afmaakten. Op een gegeven moment heeft Defensie er toch de financiële stekker uitgetrokken. Waarom was dat? Het was niet duidelijk hoezeer het project zou bijdrage aan het voorkomen van het afglijden naar de criminaliteit."

Volgens Van der Laan is het belangrijk dat bij de projecten de nadruk ligt op de toekomst van de jongeren in de samenleving. "Van die bootcamp-achtige projecten kunnen een bijdrage leveren, maar let wel: als het accent ligt op militair-achtige oorden, tucht en discipline, dan heb je het niet over het werkzame element."

Hij gaat verder: "Wij pedagogen en criminologen kijken naar: waar komt ongewenst gedrag vandaan? We horen dan vaak iets over een moeilijke jeugd, maar er zijn ook veel andere factoren die het risico op probleemgedrag of crimineel gedrag sterk doen toenemen."

Al die factoren moeten bij de projecten van Defensie in ogenschouw genomen worden, zegt Van der Laan. "Als deze projecten werken aan toekomstmogelijkheden, werk en opleiding, dan is er helemaal niks mis mee. Maar dan zijn dat de werkzame elementen, en niet niet de tucht, orde en discipline. Er is echt heel veel bewijs voor dat juist dat zware accent tijdens die oorden, contraproductief kan werken op de lange termijn."

'Realiteit krijgsmacht is anders'

De Kruif benadrukt dat de projecten van Defensie niet ter vergelijken zijn met de Amerikaanse Glen Mills-scholen, die door middel van spijkerharde trainingen jongeren probeerden te heropvoeden. "Het beeld dat in de samenleving heerst over de krijgsmacht, is die van de drill-sergeant die staat te schreeuwen tegen een soldaat. Ik kan zeggen: dat is niet de realiteit in de krijgsmacht. Zo ga je niet met mensen om."

"We hebben gezegd bij de projecten: ga uit van vrijwillige basis, de intrinsieke motivatie van mensen zelf, en denk aan de tijd. In twee of drie maanden kun je iemand niet losweken uit zijn sociale omgeving."