De ruzie Rutte-Asscher ontrafeld

Demissionair of niet, plots lijkt een kabinetscrisis heel dichtbij. Lodewijk Asscher eist meer geld voor lerarenlonen. Komt dat er niet, dan stort hij de demissionaire regering Rutte II alsnog de afgrond in. De PvdA weigert te tekenen voor een begroting als de VVD niet met extra geld over de brug komt. Het is een donderslag in Den Haag.

Toch komt Asschers actie niet uit het luchtledige. De PvdA-voorman voelt zich namelijk gepiepeld. Daarvoor moeten we terug naar maandagochtend half elf. Op het ministerie van Sociale Zaken wordt het coalitieberaad gehouden. Een overleg tussen Rutte, Asscher, Kuiken en Zijlstra. Hier bespreken ze iedere week de plannen en problemen van de coalitie.

Althans, dat deden ze. De afgelopen weken is de klad er in gekomen. Van fysieke ontmoetingen komt het niet meer, in plaats daarvan volstaan telefoontjes. Het inmiddels demissionaire kabinet heeft namelijk niet zoveel meer te doen. Maar maandag zitten ze eindelijk weer samen op de werkkamer van Asscher. En Lodewijk heeft iets te bespreken.

Lonen

Hij wil meer geld voor de lerarenlonen. Het is een reactie op de protestbeweging die in het basisonderwijs is opgekomen. PO in Actie, zo heet de club van boze basisschool docenten, wil meer waardering en hogere lonen. Het onderwerp past prima in het PvdA-straatje. De partij wil onder Asscher focussen op fatsoenlijk loon en bestaanszekerheid. Daarnaast heeft hij een belofte in te lossen; hij had al meer geld toegezegd.

Rutte en Zijlstra zien niets in het idee. Al was het maar omdat ze deze beslissing liever aan een nieuw kabinet overlaten. Nu de onderhandelingen met CDA, D66 en ChristenUnie in volle gang zijn, wil de VVD er geen extra geld uitgeven. Meer loon is mogelijk, maar niet nu. Asschers plan verdwijnt in de prullenbak.

Algemeen Dagblad

Een uitspraak van Sander Dekker verandert alles. Het Algemeen Dagblad van dinsdag quote de staatssecretaris van Onderwijs: leraren krijgen er geen cent bij. Ongehoord, denkt Lodewijk als hij het leest. Het voelt als een trap na. De straatvechter in hem wordt wakker. Als het moet vliegt hij er met gestrekt been in, en nu moet het.

Hij stelt een ultimatum. Of de VVD komt met extra geld over de brug voor de onderwijzers, of Asscher en de zijnen weigeren de begroting te tekenen. Mocht het zo ver komen, dan is een kabinetscrisis onafwendbaar. Zo probeert hij niet alleen zijn gelijk te halen, hij profileert zich direct als oppositieleider. De PvdA ligt op ramkoers met Rutte.

Socialistische buldog

Bij de VVD hadden ze dit kunnen weten. Ze kennen Lodewijk langer dan vandaag. Hij heeft de reputatie van harde onderhandelaar. Asscher is een socialistische buldog, iemand die het onderste uit de kan wil. De afgelopen kabinetsperiode was hij de schrik van de liberalen.

Rutte weet dit. Daarom veegt hij bijvoorbeeld de agenda van de ministerraad leeg als hij op reis gaat. Zo kan Asscher als voorzitter van die vergadering geen gevoelige beslissingen nemen. Want Rutte vertrouwt hem wel, maar niet blind. Groot gelijk heeft hij.

Want vlak na de verkiezingen laat Lodewijk zien wat hij waard is. Als demissionaire vice-premier maakt hij miljoenen vrij voor verpleeghuiszorg, buiten de formatietafel om. Het komt de sfeer niet ten goede. De VVD is geïrriteerd. Asscher geeft schuldbewust toe dat hij triggerhappy was. De beslissing wordt niet teruggedraaid, maar het vertrouwen heeft een deuk opgelopen.

Formatielogica

Dat het conflict over de lerarenlonen wel op de spits wordt gedreven heeft met de formatie te maken. De VVD ging er lange tijd vanuit dat de PvdA uiteindelijk aan zou schuiven in de Stadhouderskamer. Pas een week geleden is doorgedrongen dat ze daar niet op hoeven rekenen. Daarmee is iedere noodzaak elkaar te sparen verdwenen, ruziën mag nu.

Dus als Asscher dinsdag met zijn ultimatum op de proppen komt is het hard tegen hard. De PvdA krijgt de wind van voren. Achter de schermen staan vooraanstaande figuren zelfs scheldend tegenover elkaar. Rutte en Asscher leggen hun vete vlug bij. Nog voor de avond gevallen is hebben ze de ruzie uitgesproken.

Vaderschapsverlof

Althans, dat denkt Asscher. Nog geen twee dagen later, donderdag, krijgt hij een gevoelige tik. Zijn wet over een langer vaderschapsverlof zou die avond worden goedgekeurd. Een welkome overwinning voor de PvdA. Aan het eind van de middag gooien de onderhandelende partijen echter roet in het eten. Ze halen de vergadering van de agenda. De sociaal-democraten zijn ziedend.

Asscher voelt zich in zijn hemd gezet. De toch al verziekte sfeer is nu volledig verpest. Lastig, met de begrotingsbesprekingen van eind augustus voor de deur. De vraag is nu of het spel dan daadwerkelijk zo hard gespeeld wordt. En of Lodewijk Asscher de 'nucleaire optie' -het kabinet opblazen- daadwerkelijk durft te kiezen? Bij de PvdA zijn daar binnenskamers vraagtekens over. Ze zagen hun leider al vaker va banque spelen zonder langetermijnstrategie. Daarmee is maar een ding zeker: Het wordt een hete Haagse zomer.

Peter Kee en David van der Wilde maken iedere vrijdag een politieke reconstructie voor De Nieuws BV. Een radioversie van dit verhaal is hier terug te luisteren.