'Niet VS of China maar Golfstaten winnaar van de oorlog'

Ruim drie maanden is de oorlog in Oekraïne nu bezig. Zo snel krijgt Rusland het land, in tegenstelling tot hun eigen verwachtingen, niet klein. Is de grootmacht toch minder machtig dan we dachten? En wat betekent het voor de wereldorde - ook als Rusland verzwakt uit de strijd komt?

Spoedcursus

Er is sprake van een paradox, ziet journalist en Ruslandkenner Hubert Smeets. "De militaire macht is veel groter dan de economische macht." Het land heeft het grootste kernwapenarsenaal ter wereld onder zich, daarentegen is de economie van Rusland "vergelijkbaar met die van de Benelux."

En dat is iets waar wij ons in het Westen moeilijk iets bij kunnen voorstellen, zegt hij. "Sinds het einde van de Koude Oorlog dachten we dat economische macht dominant is en politieke en militaire ideologie ondergeschikt zijn. Wij leren nu in een spoedcursus dat dat niet zo is."

Eetlust

Het idee was dus: als we handel met elkaar drijven, leren we elkaar kennen en begrijpen. En landen erkennen: de waarheid ligt in het midden, omdat je elkaar daar ontmoet. Maar het heeft richting Rusland niet gewerkt, zegt Smeets. "Al onze concessies van de afgelopen 20 jaar - en het zijn er vele geweest, ondanks het feit dat Moskou dat ontkent - hebben de eetlust van Poetin om het groot Russisch imperium uit de negentiende eeuw gewapender hand te herstellen, niet kunnen stoppen."

Dat ziet ook Krijger, en hij noemt dat heel zorgelijk. "We hebben allemaal lang geprobeerd om het land, net als China, onderdeel te maken van de wereldgemeenschap zoals die gebouwd is na de Tweede Wereldoorlog. En dat lukt dus gewoon niet. Omdat de Russen, Chinezen en veel andere landen ons model niet willen."

Krijger benadrukt dat we Rusland niet gelijk moeten afschrijven. "Je moet wel uitkijken: Rusland is het grootste land van de wereld, het verdwijnt niet van de wereldkaart. En er zal op een bepaald moment weer iets van een relatie moeten ontstaan, want je moet onwijs uitkijken voor het Versailles 1919-scenario." Dat besef is aanwezig, denkt hij. "Je ziet die Fransen en Duitsers denken: we moeten niet helemaal doorslaan."

Bunkermentaliteit

De Russische bevolking ondergaat het redelijk zonder mokken, is Smeets’ indruk. "Het isolement is groot, maar daar is de bevolking op zich niet bang voor. Daar heeft dit bewind jarenlang naar toegewerkt. Rusland leidt al sinds mensenheugenis aan een omsingelingssysndroom: ‘wij worden omringd door een boze buitenwereld’. "Dat leidt tot een bunkermentaliteit en die maakt dat ze het heel lang kunnen volhouden."

Dat roept de vraag op: wordt Rusland nu afhankelijker van China? Ja, zegt Smeets. En het land maakt daar gebruik van. "Bijvoorbeeld door keihard te onderhandelen over de gasprijs die ze moeten betalen."

Maar ook op een ander terrein zal Rusland het onderspit delven: de wapenindustrie. "Deze oorlog heeft aangetoond dat Russische wapensystemen toch veel minder goed zijn dan de Russen zelf dachten. China is een van de allerbelangrijkste consumenten van Russische wapens. De Chinezen waren al bezig met het opzetten van een wapenindustrie, en de Russische wapenindustrie zal het eerste slachtoffer."

Liefde zit niet diep

Hoewel we soms anders denken zit de liefde tussen China en Rusland "niet zo diep", zegt Krijger. "Op dit moment hebben ze elkaar nodig en dan Rusland vooral China. Maar ik denk dat Xi Jinping en het leiderschap van de CCP echt enorm teleurgesteld zijn in deze militaire operatie."

Bovendien hebben de Chinezen wel wat anders aan hun hoofd, ziet hij. "Met corona gaat het nog steeds niet goed. De economie hapert en Xi Jinping wil in het najaar op het twintigste partijcongres gekozen worden als grote nieuwe Mao. Dus hij wil stabiliteit."

In de VS gaat het niet heel veel beter, zien de mannen. Bidens positie is wankel en Trump kan terugkeren. Dus er kan er een moment komen dat de Amerikanen zeggen: zoek het maar uit in Europa, denkt Krijger. "De bal ligt straks wel bij ons als Europa. De Fins-Russische grens wordt ónze grens."

De 'winnaars' zijn de golfstaten, vindt Krijger. "Landen als Qatar, Saoedi Arabië doen het goed." Vanwege de olie natuurlijk. "We moeten een alternatief anders komen we de komende twee winters niet door."

Niet verslagen

Hoe nu verder? Zelensky oproepen om z’n verlies te nemen en grondgebied op te offeren in ruil voor stabiliteit? "Ik denk dat dat hartstikke gevaarlijk is", zegt Krijger. Smeets denkt dat Oekraïne het niet zal accepteren. "Zelensky is drie maanden bezig en hij heeft alleen maar succes boekt. Ik geef toe: geen overdonderend succes, maar hij is niet verslagen."

Krijger: "Het punt is dat dit conflict niet zomaar opgelost is. En dat die grotere internationale beweging van China en Amerika hierboven hangt. Het is onvergelijkbaar: Oekraïne en Taiwan en toch heeft het met elkaar te maken."