Hoe de pionier van de sportverslaggeving in Sobibor terechtkwam

Het is een van de opmerkelijk verhaal, met een oorsprong op de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn. Een ander verhaal van die Spelen, dat van de donkere atleet Jesse Owens die vier gouden plakken won, is vanaf 30 juni te zien in de bioscoopfilm 'Race'. Maar die twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Pionier Han Hollander

Hollander was 43 toen hij zijn carriere als sportverslaggever mocht beginnen. Willem Vogt, de toenmalige directeur van de AVRO, zocht een man die radioverslag wilde doen van interlands van het Nederlands voetbalelftal. Hij vond die man in Hollander, die op dat moment chef was van de sportredactie van dagblad de Telegraaf. Op 11 maart 1928 zit Hollander op de tribune bij Nederland - België (1-1 in Amsterdam) en doet hij op enthousiaste wijze verslag op de landelijke radio. Het duurt niet lang voordat de populariteit van de verslaggever groeit naar grote hoogte en niemand kijkt dan ook op als Han Hollander bij de Olympische Spelen van 1936 in Berlijn vanaf de tribunes in het Olympiastadion commentaar doet.

De Spelen van 1936 zijn omstreden. De NSDAP van Adolf Hitler regeert op dat moment al drie jaar over Duitsland en Hitler zelf is op de top van zijn populariteit. Zijn filosofieën zijn niet onbekend bij de internationale gemeenschap en de roep om de Spelen te boycotten begint in aanloop naar 1936 toe te nemen. Toch besluit het Internationaal Olympisch Comite om de Spelen in Berlijn doorgang te laten vinden nadat de toenmalige voorzitter van het Amerikaanse Olympische Comite, Avery Brundage, zich uitspreekt vóór het gastheerschap van de Duitsers. Pierre de Coubertin, 'vader van de Olympische Spelen', gaat mee in het pleidooi van Brundage en 'Berlijn 1936' is daarmee een feit.

Jesse Owens

Voor Hitler waren de Spelen een uitgelezen kans om de superioriteit van zijn Arische volk ten opzichte van andere deelnemers te tonen. De nazi-partij is schaamteloos in de propaganda voor eigen volk: in alle mogelijke mediauitingen worden de Duitse atleten afgebeeld als beter dan deelnemers van andere komaf. De donkere Amerikaanse atleet Jesse Owens verrast echter vriend en vijand door liefst vier gouden medailles te pakken, waaronder op de 100 meter. Daarin laat hij de Nederlandse sprinter Tinus Osendarp achter zich. Han Hollander is erbij en doet als volgt verslag.

Het enthousiaste commentaar van Han Hollander valt ook de Duitse gastheren op. Vanwege zijn bijdrage aan 'het Olympische spektakel' krijgt de sportverslaggever een door Adolf Hitler zelf ondertekende oorkonde. Dat papier - en zijn grote populariteit in eigen land - is voor Hollander reden om zich veilig te wanen op het moment dat de massale deportaties naar vernietigingskampen beginnen. Onterecht, zo blijkt in eerste instantie in 1940 al. De man die hem bij de AVRO in dienst heeft genomen, Willem Vogt, stuurt Hollander om wille van zijn Joodse roots de laan uit. "We moeten de Duitsers niet voor het hoofd stoten" is de simpele verklaring die Vogt hem meegeeft.

Als ze het aanbod van vrienden om onder te duiken hadden aangenomen, dan waren Han Hollander, zijn vrouw en zijn dochter wellicht niet naar Westerbork afgevoerd. Als Hollanders vrouw in Kamp Westerbork een Duitse Jodin niet voor 'rotmof' had uitgemaakt was de bekendheid van Hollander wellicht genoeg geweest om de tocht naar vernietigingskamp Sobibor af te wenden. Het mocht niet zo zijn. Op 9 juli 1943 werd de familie Hollander vergast in het Poolse vernietigingskamp. De stem die voor het Nederlandse volk synoniem was geworden voor de prestaties van haar sporters zou nooit meer klinken.