Hoe een vrije opvoeding ook veel druk kan opleggen: 'Ik liep vast in vrijheid'

Ze studeerde psychologie en had een goede baan in het financiële hart van Londen. Nu is Claartje Kruijff predikant en theoloog. Dat lag vroeger niet voor de hand: ze groeide op in een seculier D66-milieu. "Het was een liefdevolle opvoeding. Mijn ouders hebben mij alle ruimte gegeven en heel vrij opgevoed, zonder bagage."

Maar op een gegeven moment liep ze vast in die vrijheid, vertelt ze. "Dat was vooral een gevoel. In alle mogelijkheden die er zijn en alles wat je kunt kiezen, wat je kunt worden, wat je kunt zijn of vinden: onbewust zocht ik een kader om vanuit te leven, om in te leven."

Afbakenen en kaderen

Vanuit huis kreeg ze wel een soort ethisch kader mee, vertelt ze: "Dat je niet alleen voor jezelf leeft en dat je wel wat kunt betekenen in de wereld." Maar ze ervoer dat het kader niet voldoende was.

"Er was iets meer nodig dan mijn autonome zelf", vertelt Kruijff, die zich als kind veel aantrok van wat er in de wereld gebeurde. "Dat je het allemaal zelf moet doen en ook misschien wel kunt doen. Het gevoel dat je jezelf zo in de steigers moet zetten."

Uiteindelijk vond ze haar bestemming in de kerk: "Wat ik in de christelijke traditie echt wel voel, is dat verbond waar je deel van uitmaakt en dat je je daar steeds opnieuw toe moet bepalen. Dat had ik blijkbaar nodig."

Richting en weg vervolgen

"Als je het kader afbakent en keuzes maakt, kan je daarin ook je richting en weg vervolgen", zegt Kruijff. "Mijn weg ging nergens naartoe voor mijn gevoel. Het ging alle kanten op."

Ook kan een vrije opvoeding prestatiedruk opleveren, denkt Kruijff: "Als je kinderen veel vrijheid en veel mogelijkheden meegeeft, dan moet je het daarna ook gewoon goed doen. Je hebt alles meegekregen, je had alle mogelijkheden en toch verdwaal je erin. Ik hoor mijn dochters regelmatig zeggen: ik weet het niet zo goed, heb ik nou een speciaal talent? Dat moet dan ook weer groot zijn."

Onbewuste onmacht

Ze vraagt zich af hoe bewust ouders kiezen voor een opvoeding waarin alle vrijheid aan kinderen wordt gegeven en zij zelf mogen bedenken welke kant ze oplopen. "Een heleboel ouders hebben het kerkelijke losgelaten en daar niet per se een bewust kader voor teruggevonden. Het is misschien bijna onbewuste onmacht."

Toch overheerste het gevoel van bevrijding bij de ontkerkelijking eerst wel, denkt theoloog en vaste gast in de podcast Stefan Paas. Of dat het misschien bij velen ook niet een heel bewuste breuk was, maar meer een soort jas die langzaam van je afglijdt. Een gewoonte die verdwijnt, door veranderende routines in de samenleving."

Op veel gebieden was het ook begrijpelijk en terecht, snappen ook Paas en Kruijff. "Als je de verhalen leest of hoort, van soms een paar generaties terug, dan kun je je er wel iets bij voorstellen."

Het beste van twee werelden

Paas vraagt zich hardop af of de twee generaties voor ons misschien het beste van twee werelden hadden: "Zij groeiden merendeels op in stevige vormen en tradities, maar hadden op een gegeven moment ook de mogelijkheid om daar uit te stappen. Een groot deel heeft die mogelijkheid aangegrepen, met die vorming nog steeds onder de motorkap."

Die vorming is gaandeweg verdwenen, denkt de theoloog: "Je kunt je natuurlijk een tijdje wijsmaken dat al die morele vorming in onze biologie zit, maar een paar generaties verder ga je merken dat dat eigenlijk niet zo is. Dan heb je wel die vrijheid, maar niet meer al die kaders die ergens in je botten zaten."