Transavia-getuigen in strafzaak tegen Julio Poch: ‘Wij zijn gebruikt als bliksemafleider’

"Ze hebben ons gewoon laten bungelen", zegt Transavia-gezagvoerder Edwin Reijnoudt Brouwer. Zijn collega Tim Weert zegt een deel van zijn vertrouwen in het Nederlandse rechtssysteem te hebben verloren, "doordat ik zelf heb ervaren hoe men met ons is omgegaan". Piloot Jeroen Wiedenhoff verwijt het openbaar ministerie dat hij als getuige totaal in het ongewisse is gelaten over de voortgang van het onderzoek en de belangrijke rol die de getuigenverklaringen daarin kregen.

De eerste terugblik

Het is de eerste keer sinds Poch werd vrijgesproken dat Weert, Wiedenhoff en Reijnoudt Brouwer openlijk terugkijken op hun aandeel in het proces. Julio Poch werd in 2009 gearresteerd op verdenking van ernstige misdaden tijdens de militaire dictatuur in Argentinië. Na meer dan acht jaar voorarrest werd hij eind 2017 door de rechters vrijgesproken.

Weert, Wiedenhoff en Reijnoudt Brouwer legden – net als andere Transavia-piloten – belastende verklaringen af tegen de Argentijnse Nederlander tegenover de Nederlandse en Argentijnse politie en justitie. Volgens hen was Poch, die tijdens het militaire regime piloot was bij de Argentijnse marine, betrokken bij de zogeheten dodenvluchten, waarbij tegenstanders van de junta levend uit vliegtuigen werden gegooid. Dat zou Poch onder meer hebben gezegd tijdens een diner met collega’s op Bali, in 2003.

Verraders en matennaaiers?

De getuigen zijn afgelopen jaren geregeld uitgemaakt voor verraders en matennaaiers, omdat de arrestatie van en het jarenlange voorarrest van Poch het gevolg waren van hun verklaringen. Weert, Wiedenhoff en Reijnoudt Brouwer staan nog steeds achter hun toenmalige besluit om te getuigen. Maar ze wijzen er ook op dat zij ten onrechte de rol van aanklager in hun schoenen geschoven kregen - volgens hen omdat politie en justitie slecht onderzoek hebben gedaan.

'Ik voel me bliksemafleider'

"Gedurende het hele proces hebben wij de druk van de media op onze schouders gehad die eigenlijk op het openbaar ministerie of op de minister had moeten liggen", zegt Tim Weert in Argos. "Er is maar één instantie in Nederland die iemand kan oppakken, die onderzoek kan doen, die ook de verantwoordelijkheid heeft voor voorarrest, voor een proces. En in dit specifieke geval is het OM in Nederland erbij betrokken geweest, het OM in Spanje en het OM in Argentinië. Achteraf voel ik mezelf een bliksemafleider van de instanties die echt verantwoordelijk zijn."

Een valse indruk

Rechercheurs en officieren van justitie in Nederland en Argentinië hebben volgens de piloten tijdens het eerste verhoor in 2008 een valse indruk gewekt over het belang van hun verklaringen in het onderzoek naar Poch. Tim Weert: "Ik heb aan de betreffende functionaris gevraagd: 'Joh, waarom willen jullie míj spreken?' Toen zei hij: 'Dat is van belang als aanvullend bewijs.' Ik zeg: 'hebben jullie dan meer?' Ja, ze hadden veel meer."

Uit het vonnis van de Argentijnse rechter blijkt dat de aanklacht voornamelijk gebaseerd was op de verklaringen van de piloten en dat harde aanvullende bewijzen ontbraken.

Een grote schande

Edwin Reijnoudt Brouwer: "Die rechercheur zei: we hebben een jaar onderzoek gedaan en er is wel wat meer, meneer Reijnoudt Brouwer." Volgens Jeroen Wiedenhoff zei de Argentijnse onderzoeksrechter die hem verhoorde dat Poch in het strafdossier al ‘een confirmed suspect’ was. "Dat is exact wat-ie mij verteld heeft. Dus mijn verklaring was aanvullend. Dat idee had ik. Als het niet klopt, als rechter Torres daar niet eerlijk in geweest is, is het natuurlijk een schande, een grote schande, zo simpel is het gewoon."

Verkeerd begrepen

Wiedenhoff zegt ook dat essentiële vragen over Poch tijdens het verhoor verkeerd zijn begrepen. Zo staat in zijn getuigenverslag dat Poch betrokken was bij de ESMA, de Escuela de Mecánica la Armada: een technische opleidingsschool voor marinepersoneel die tijdens de dictatuur diende als detentie- en martelcentrum waar tegenstanders van het regime werden opgesloten. De Argentijnse aanklagers zagen in deze verklaring een sterke aanwijzing dat Poch aan die misdaden heeft meegedaan. Maar Wiedenhoff zegt het woord ESMA tijdens zijn verhoor nooit in de mond te hebben genomen. Hoe het verhoor van de Spaanse rechter eraan toe ging, hoor je in de uitzending.

Misdadig

De drie piloten keuren de manier waarop Poch uiteindelijk werd opgepakt en uitgeleverd aan Argentinië ten zeerste af. Weert: "Het is bizar dat het in Nederland mogelijk is dat iemand op basis van zulk dun bewijs, tijdens zijn allerlaatste vlucht in het buitenland uit zijn vliegtuig wordt gehaald, vervolgens acht jaar lang niet meer thuis kan komen en in verschillende landen in verschillende cellen zijn voorarrest moet afwachten. Ik vind dat misdadig. Dat mag ik misschien niet zo zeggen, maar ik vind: dat doe je niet." Reijnoudt Brouwer: "Hier sluit ik me natuurlijk bij aan. Dat is toch absurd."

Gelogen

Na de vrijspraak van Poch meldde justitie in Argentinië dat ze mogelijk een meineedzaak tegen Weert en Reijnoudt Brouwer zou aanspannen, omdat zij in hun verklaringen zouden hebben gelogen tegen de Argentijnse rechter. Argos meldt zaterdag dat die meineedzaak niet doorgaat, omdat de juridische termijn daarvoor reeds is verstreken. Dit staat in een mail die het Nederlandse openbaar ministerie vorig jaar stuurde aan de advocaat van Weert en Reijnoudt Brouwer, en waarvan Argos een kopie heeft.

Meer Argos?

Argos doet journalistiek speurwerk naar opmerkelijke achtergronden bij het nieuws, of zaken die nieuws zouden moeten zijn. Luister elke zaterdag van 14.00 tot 15.00 uur naar Argos op NPO Radio 1 en volg Argos op Facebook en Twitter.