Waarom heeft Rutte een probleem met de term 'institutioneel racisme'?

Historicus Zihni Özdil schreef hierover in zijn boek Nederland mijn vaderland en vertelt over institutioneel racisme in OVT:

Institutioneel racisme

Wat is institutioneel racisme eigenlijk? Özdil vertelt: "Institutioneel racisme is een wetenschappelijke term die in de rest van de wereld allang gangbaar is. Om het verschil aan te duiden tussen racisme dat door individuen wordt gepleegd, de spreekwoordelijke mannen met de puntmuts op die verschrikkelijke dingen doen. Dat is individueel racisme, maar er is ook racisme dat onbewust doorwerkt in de cultuur van een land, met alle gevolgen van dien."

Toeslagenaffaire en sportjournalistiek

Een voorbeeld daarvan is de toeslagenaffaire. "Waarbij de Nederlandse overheid willens en wetens op mensen met een tweede nationaliteit jaagde en ze onterecht als fraudeur kenmerkte, omdat ze dachten: die zijn meer geneigd te frauderen."

Een ander voorbeeld vond je in de sport, dat heeft mediawetenschapper Jacco van Sterkenburg onderzocht. Hij analyseerde hoe voetballers in de sportjournalistiek besproken werden. Steevast werden de zwarte voetballers geroemd om hun spierkracht, eigenlijk hun dierlijke kwaliteiten, en de witte voetballers om hun intelligentie.

Dat betekent niet dat die voetbaljournalisten nazi's zijn, maar dat er onbewust racisme in hen doorwerkt: dat is institutioneel racisme.

De geboorte van institutioneel racisme

De term 'institutioneel racisme' werd gemunt door zwarte activisten Stokely Carmichael en Charles Hamilton in het boek Black Power, dat in 1967 uitkwam. Later is die term door wetenschappers en schrijvers verder uitgebouwd. In de Verenigde Staten heeft de term ook echt voeten aan de grond gekregen: politici en wetenschappers gebruiken het om deze vorm van racisme aan te duiden.

In Nederland werd de term institutioneel racisme geïntroduceerd door Philomena Essed in 1984, "een wetenschapper van formaat". Maar het werd deze antropoloog niet in dank afgenomen, Özdil: "Nou, geloof me, ze werd door iedereen voor gek verklaard. Niet alleen de rechtse media, maar ook mijn eigen krant NRC Handelsblad noemde haar een 'pretentieus warhoofd'. Ze gingen niet in op haar inhoudelijke argumenten. Het feit dat ze die term wilde toepassen was de grens, dat mocht niet."

"Ze is toen eigenlijk indirect het land uit geschopt, is naar Amerika gegaan en heeft enorme carrière gemaakt." En Essed was niet de enige, ook Gloria Wekker overkwam dit.

Een achterlijke debatcultuur

"Mijn bezwaar tegen die opmerking van Rutte is ook een bezwaar tegen Nederland. We hebben hier in Nederland er echt een handje van dat wanneer iemand zegt: laten we hierover debatteren, dat we dan niet ingaan op de argumenten maar dat we zeggen: nou! Dat woord mag je niet gebruiken! En ik ben daar klaar mee."

Özdil betoogt: "Het argument van onze minister president is: institutioneel racisme is sociologisch jargon, dus we gaan die term niet gebruiken. Ik denk dat deze manier van redeneren laat zien dat wij in Nederland een regressieve debatcultuur hebben. En regressief is een mooi woord voor achterlijk."

"Stel nou dat ik zou zeggen: melk pasteuriseren daar gaan we niet aan beginnen, want pasteurisatie is chemisch jargon. Dat is toch geen argument! Slaat toch nergens op?"

Luister de rest van het gesprek met Zihni Özdil hier terug:

Niets missen van OVT?

Hou dan de website van OVT in de gaten, abonneer je op de podcast, of volg het programma via Facebook en Twitter.