Rechtszaak rond moord draait om omstreden Mr. Big-methode

"De verdachte in deze zaak was redelijk zwak, voor zover ik het begrijp. Hij was ook niet rijk en drugsverslaafd, dan ben je dus gemakkelijker te beïnvloeden. Ik vind het eerlijk gezegd nooit voorstelbaar dat deze methode wordt gebruikt. Het gaat mij erom wat de bekentenis waard is en met deze methode is die gewoon niks waard omdat onschuldigen net zo makkelijk kunnen verklaren als schuldigen", legt Annelies Vredeveldt, rechtspsycholoog van de Vrije Universiteit in Amsterdam, uit in NOS Met het Oog op Morgen.

Wat is het?

De Mr.Big-methode komt overgewaaid uit Canada, daar wordt het al sinds de jaren negentig gebruikt. Wat wat houdt het precies in?

"Het is een methode die de politie kan inzetten als ze denken dat iemand een serieus misdrijf heeft gepleegd, maar ze daar niet genoeg bewijs voor hebben. Dan kunnen ze een stel undercoveragenten erop afsturen en proberen een band te kweken met de verdachte.

Op een gegeven moment wordt die verdachte dan geïntroduceerd bij 'Mr. Big', dat is meestal het hoofd van een criminele origanisatie. Die heeft een lucratief baantje voor de verdachte, maar heeft via via wel gehoord dat hij bijvoorbeeld verdacht wordt in een moordzaak. Als de verdachte dat lucratieve baantje wil hebben, moet die wel eerst vertellen wat hij gedaan heeft. Als hij het ontkent, dan wordt hij niet geloofd en krijg hij het baantje ook sowieso niet", legt Vredeveldt uit.

Hoe werd het gebruikt in deze zaak?

"In deze zaak hebben ze twee undercoveragenten op verdachte Ad K. afgestuurd. Een man en een vrouw. Die vrouwelijke agente ging via de kunsthandel van de partner van de verdachte contact leggen en zo werden ze bevriend. Op een gegeven moment ging de mannelijke agent, die net zoals het slachtoffer ook Patrick heette, baantjes geven aan de verdachte. Op die manier is dat begonnen en op een gegeven moment werd hem een grote klus beloofd die hij zou mogen doen als hij alles vertelde", zegt Vredeveldt.

Het lijk zou in een shredder gegooid zijn en werd dan, volgens de opnames, uitgestrooid over een tulpenveld. Van die bekentenis zijn geluidsopnames, maar verdachte Ad K. ontkent nu dat hij dit gedaan zou hebben.

"Ad zegt dat het een broodje aap is geweest. Men spreekt over een bekentenis, maar een bekentenis doe je in principe als je bij de politie bent en in een verhoor zit met een advocaat naast je. Dit was een beetje kletspraat onder criminelen. Dat is natuurlijk iets heel anders dan in een serieus verhoor zitten. Ad werd door de mannelijke undercoveragent als het ware beloond als hij wat stoers vertelde over zichzelf. Dus ze waren een beetje aan het opscheppen. Ze gingen elkaar proberen overtreffen", zegt Vito Shukrula, advocaat van die verdachte.

Fargo

Toch gaat het hier over heel specifieke details die verteld werden. Kan iemand die zomaar verzinnen en is dat dan van te voren bedacht? "Of je kan een film gezien hebben, zoals de film Fargo. Daarin zit ook een scène waar iemand door de shredder wordt gehaald. Hij zegt dat hij daar de inspiratie voor zijn verklaring heeft opgedaan. Wat hij ook heeft verteld, is dat voor hij Patrick in de shredder deed, hij op hem schoot. De kogel was nat en ketste van hem af. Ja, dat zijn verhalen waar je in principe niks mee kan, die hebben een groot fantasiegehalte", aldus Shukrula.

Ook Vredeveldt plaatst vraagtekens bij het verhaal en de geluidsopnames: "Natuurlijk is dit belangrijk materiaal. Het zou kunnen kloppen, maar het zou evengoed niet kunnen kloppen. Dat is het probleem met deze Mr. Big-methode. Het probleem is dat het niet echt uitmaakt of iemand schuldig of onschuldig is. Als ze een bepaalde persoonlijkheid hebben en geld nodig hebben, zullen ze toch wel bekennen om ervoor te zorgen dat ze dat lucreatieve baantje krijgen. Of omdat ze gewoonweg bang zijn voor die undercoveragenten. Dan heb je dus een bekentenis die kan kloppen als ze schuldig zijn, maar die kan net zo goed niet kloppen als ze onschuldig zijn. Daardoor verliest de bekentenis zelf enorm aan waarde."

Opscheppen wordt beloond

Volgens Shukrula kan de methode leiden tot gerechterlijke dwalingen: "Het probleem is dat opscheppen wordt beloond in de Mr. Big-methode. Er wordt iemand een worst voorgehouden, dat kan in het geval van Ad een heleboel geld zijn. Zo werd voorgesteld aan hem dat ze 200.000 euro wilden betalen voor een restaurant in Cambodja. Daar wilde Ad graag naartoe omdat zijn dochter in Thailand woont, waar hij niet in mag. Hij werd dus ook nog eens emotioneel gechanteerd. Hij woonde op een gammele woonboot met kapotte kachel, was zwaar aan de drugs en had helemaal niks. Hij werd opgepompt tot een hele grote man, maar dan moest hij zichzelf wel bewijzen."

Per zaak beoordelen

Wordt de methode dan vaak toegepast? "Dat is moeilijk te zeggen want dat komt niet altijd aan het licht. Ik ben bekend met twee zaken waar dat eerder is gebeurd en waar de Hoge Raad zich over heeft uitgelaten. In die zaken heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de verdachten niet in vrijheid hebben verklaard en in die zaken werd dus ook geoordeeld dat die uiteindelijke veroordeling moest worden teruggedraaid. De Hoge Raad zei daar ook wel bij dat ze niet per definitie deze methode afkeuren, maar dat ze het per zaak willen bekijken", aldus Vredeveldt.

Download de NPO Radio 1-app

Met onze app mis je niks. Of het nou gaat om nieuws uit binnen- en buitenland, sport, tech of cultuur; met de NPO Radio 1-app ben je altijd op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.