Hoe kun je mensen met Korsakov het beste helpen?

Patiënten met het syndroom van Korsakov hebben vaak last van geheugenstoornissen en daarom ook een beperkt ziekte-inzicht. Zo vertelt onderzoeker en specialist ouderengeneeskunde Ineke Gerridzen dat één van haar patiënten al heel lang zijn tassen heeft gepakt, omdat hij in de vooronderstelling blijft dat hij steeds weer naar huis gaat. Maar omdat hij zo beschadigd is, legt Gerridzen uit, zal het hem voorlopig niet lukken zelfstandig te wonen.

Ineke Gerridzen werkt in een verpleeghuis voor patiënten met Korsakov en promoveerde op het onderwerp aan bij het VUmc. In Focus vertelt ze over de bevindingen van haar onderzoek en haar ervaringen in het verpleeghuis, zoals over patiënten die elke ochtend opstaan met de verwachting dat ze naar huis mogen.

Geen breiwerkje voor de patiënten

Voor patiënten met het syndroom van Korsakov is het ook lastig dagelijkse vaardigheden op te pakken en structuur aan te brengen in hun dag. Daar hebben ze vaak aansturing bij nodig. Zo geven verzorgers veel aansturing bij het wassen, aankleden, en heeft iedereen een eigen dagprogramma waarin van uur tot uur wordt beschreven hoe de dag eruit gaat zien.

Zo hebben ze bij het verpleeghuis een centrum waar allerlei activiteiten worden georganiseerd. Deze mensen, vooral mannen, zijn relatief jong en vitaal, en hebben een zinvolle dagbesteding nodig. "Die moet je niet aan een breiwerkje zetten", vertelt Gerridzen.

In het centrum worden eenvoudige arbeidsactiviteiten georganiseerd, zoals inpakwerkzaamheden, maar er is ook een fietswerkplaats, een kaasmakerij, of een houtwerkplaats waar mensen aan de slag kunnen.

Deze werkzaamheden lijken ook te helpen bij het voorkomen van 'probleemgedrag', merkte Gerridzen. Voorbeelden van problematisch gedrag zijn agitatie, prikkelbaarheid, apathie, depressie, en ontremming. Als patiënten zinvol bezig zijn lijken ze zich minder snel te vervelen, zijn ze minder snel geagiteerd, minder somber en er is natuurlijk een groot sociaal element, wat veel probleemgedrag helpt te voorkomen.

Tekort aan Vitamine B1

Vaak denken mensen dat de oorzaak van het Korsakov-syndroom overmatig alcoholgebruik is. De eigenlijke oorzaak is echter een ernstig tekort aan vitamine B1, of thiamine. Dit vitamine zit bijvoorbeeld in graan, melk, vlees, en aardappels. Omdat alcohol calorierijk is en veel koolhydraten bevat, hebben alcoholisten vaak geen eetlust meer en zo ontstaat er een tekort aan vitamine B1.

Dit vitamine is echter nodig om koolhydraten om te zetten in energie, en omdat alcohol zo rijk is aan koolhydraten wordt dit proces verstoord.

Hoewel in het verpleeghuis 90% van de patiënten een alcoholverleden heeft, kan het vitaminetekort ook ontstaan bij andere groepen. Bijvoorbeeld bij anorexiapatiënten, hongerstakers, of mensen die een maagoperatie ondergaan. Na 18 dagen kan er al een vitamine B1-tekort worden ontwikkeld.

'Mensen drinken nooit zomaar'

Mensen die zijn opgenomen, drinken nooit 'zomaar', vertelt Gerridzen. Vaak hoort ze dramatische verhalen, zoals het overlijden van partners, scheidingen, zieke kinderen, psychiatrische problematiek of heftige werkomstandigheden. Door dit soort gebeurtenissen kunnen er ook problemen komen op meer gebieden, en belandden mensen in een soort 'vicieuze cirkel'.

Wat Gerridzen kan zeggen over de bevindingen van haar onderzoek? Dat gedragssymptomen veel voorkomen bij patiënten met het syndroom van Korsakov, net als een hoog gebruik van psychofarmaca en een slecht ziekte-inzicht bij een groot deel van de mensen.

Een van de allerlaatste promovenda

Gerridzen promoveerde twee weken geleden aan het VUmc, als een van de allerlaatste, in verband met de maatregelen omtrent het coronavirus. "Het had niet een paar dagen later plaats moeten vinden", vertelt ze. Waar andere onderzoeken vooral gaan over het functioneren in het brein of de oorzaak van het syndroom, brengt dit onderzoek als eerste de langdurige zorg van mensen met het syndroom van Korsakov in kaart. Zo is de wetenschap weer een stapje verder.

Luister ook:

Focus

Je hoort Focus iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur op NPO Radio 1. En wanneer je maar wilt in de podcasts Focus Wetenschap en Lezen in het Donker