Wat als wij niet de eerste beschaving op aarde zijn?

Het zou natuurlijk kunnen: miljoenen jaren geleden was er al een geavanceerde beschaving op aarde, die om wat voor reden dan ook weer verdwenen is. Maar als dat zo zou zijn, hoe zouden we dat dan kunnen ontdekken? Dat is precies het idee achter The Silurian Hypothesis, een gedachtenexperiment uit 2019 waarover onze columnist Hens Zimmerman deze keer vertelt. De naam van het experiment is gebaseerd op reptielachtige wezens uit de Britse science fictieserie Dr. Who. In de serie bestaan die wezens al langer dan de mens.

Op reis in je eigen hoofd

Een gedachtenexperiment voer je alleen in je hoofd uit, en is vaak bedoeld om bepaalde ideeën beter onder de loep te kunnen nemen. In dit geval gaat het er niet om het bestaan van een eerdere beschaving aan te tonen. De bedenkers van de hypothese, Adam Frank en Gavin Schmidt, geloven namelijk helemaal niet dat die ooit heeft bestaan. Nee, het gaat erom te ontdekken hoe je zo’n beschaving zou kunnen ontdekken. Het gaat er dus om de gereedschapskist met wetenschappelijke methoden beter te vullen, zou je kunnen zeggen. Je weet maar nooit wanneer een nieuwe methode van pas kan komen.

Het aantonen van zo’n vroegere beschaving is geen sinecure, ontdekten Frank en Schmidt al snel tijdens hun gepieker. Na langere tijd kun je namelijk nog maar moeilijk aantonen of sporen in de bodem het gevolg zijn van natuurlijke of industriële processen.

Prehistorische klimaatverandering

Een andere methode is om op zoek te gaan naar grootschalig gebruik van energie, bijvoorbeeld door fossiele brandstoffen te verbranden. Klimaatverandering dus. Ook dat valt nog niet mee. De grootste kans zouden we dan waarschijnlijk hebben als we gingen zoeken op chemisch niveau. Door verbranding en opwarming komen er bepaalde stoffen, waaronder isotopen, in de atmosfeer. Die zou je kunnen aantreffen in bepaalde bodemmonsters.

Uit onderzoek is bekend is dat er zo’n 56 miljoen jaar geleden een korte periode van plotselinge opwarming is geweest, waarvan nog niet duidelijk wat daar de oorzaak van is geweest. Een beschaving misschien? Helaas. Dan zou je toch ook andere sporen in die bodemmonsters verwachten, zoals plastics. Of is er wel een beschaving geweest en is die de ruimte ingetrokken toen het ze te heet onder de voeten werd? Speculeren kan altijd, maar bedenk wel: het blijft vooral een gedachtenexperiment.