Nobelprijs voor Natuurkunde voor inzicht in klimaat en andere complexe systemen

Hasselmann en Manabe delen samen de helft van de prijs voor het werk aan het modelleren van het aardse klimaat, en het betrouwbaar voorspellen van klimaatverandering. Ze hebben daarmee niet alleen een fundament gelegd onder onze kennis van het klimaat, maar ook onder onze kennis over hoe wij het klimaat beïnvloeden.

De andere helft van de Nobelprijs voor Natuurkunde 2021 gaat naar Giorgio Parisi voor zijn ontdekking van de interactie tussen wanorde en fluctuatie in systemen, of dat nu op atomaire of op planetaire schaal is.

De bekendmaking van de Nobelprijs voor Natuurkunde liet overigens onbedoeld zien dat het niet per se een goed idee is om live ondertiteling automatisch te laten uitvoeren door software, zonder tussenkomst van een mens. Een van de leden van het comité, John Wettlaufer, zag zijn naam eerst vertaald als 'John wet loafer' en vervolgens als 'John wet lover'.

Complexe systemen kenmerken zich door willekeur en wanorde, en zijn daardoor moeilijk te begrijpen. De winnaars van dit jaar hebben methoden ontwikkeld om dit soort systemen niet alleen te beschrijven, maar ook nog eens hun langtermijngedrag te voorspellen. De prijs van dit jaar is bedoeld als erkenning van die prestatie.

Weer, klimaat en CO2

Manabe toonde het verband aan tussen het toenemende CO2-gehalte in de atmosfeer en hogere temperaturen. Al in de jaren zestig ontwikkelde hij modellen van het klimaat op aarde. Hasselmann maakte tien jaar later een model dat het verband tussen weer en klimaat verhelderde. Daardoor werd inzichtelijk hoe klimaatmodellen betrouwbaar konden zijn, terwijl tegelijkertijd het weer veranderlijk en chaotisch is.

Rond 1980 ontdekte Parisi de verborgen patronen in wanordelijke complexe materialen. Zijn ontdekkingen gelden als de belangrijkste bijdragen aan de theorie van complexe systemen. Ze maken het mogelijk om allerlei schijnbaar willekeurige fenomenen te verklaren, niet alleen in de natuurkunde, maar ook in de wiskunde, biologie en zelfs in machine-intelligentie.

Week van de Nobelprijzen

Woensdag wordt bekendgemaakt wie dit jaar de Nobelprijs voor Chemie wint, donderdag en vrijdag gevolgd door de Nobelprijzen voor respectievelijk Literatuur en Vrede. Het rijtje wordt volgende week maandag afgesloten door de Riksprizen voor Economie, ook wel bekend als de Nobelprijs voor Economie.

De Nobelprijs is een van de meest prestigieuze prijzen ter wereld. Daarnaast krijgen de winnaars nog elk hun deel van de geldprijs van een kleine 1 miljoen euro.