Bestaat er een 'God spot' in je brein?

Het idee van de God Spot komt voort uit onderzoek bij mediterende monniken, legt Van Elk uit. Wetenschappers keken zo’n vijftien jaar geleden wat er gebeurde in het brein van deze monniken. Ze vonden een specifiek gebiedje - voor de liefhebber: de pariëtale kwab - dat specifiek betrokken leek bij het mediteren.

Dat gebied werd echter niet extra actief, maar juist minder actief. "Het zou betrokken zijn bij het opbouwen van een beeld van ons zelf en van ons lichaam, bij het bepalen van de grens tussen jezelf en de ruimte om je heen", aldus Van Elk. "Dat gebiedje werd tijdens mediteren minder actief. De conclusie van de onderzoekers was: kennelijk vervaagt de grens van het zelf als mensen zo’n ervaring hebben."

Religie zit niet in enkel gebiedje

Dat mag dan gelden voor deze specifieke religieuze ervaring, maar zeker niet voor alle, zegt Van Elk. "Wat we weten uit hersenonderzoek, is dat zo ongeveer het hele brein betrokken is bij religieuze ervaringen. Er zijn allerlei verschillende aspecten van religie - rituele ervaringen, geloofsopvattingen, bidden tot God, het zien van de maagd Maria, of het horen van Gods stem. Bij elk van die aspecten is een bepaald hersengebied betrokken."

"Dus het is niet zo dat je kunt zeggen: religie is te reduceren tot dit hersengebiedje." Als je onderzoek doet, benadrukt Van Elk, is het belangrijk om die verschillende aspecten van elkaar te onderscheiden.

Makkelijk om te tuin te leiden

En dan nog is het oppassen, want het menselijk brein is zeer ontvankelijk voor suggestie. Op het Lowlands-festival kregen mensen een tijdje geleden een zogenoemde ‘God Helmet’ op. Het leek een ingewikkeld apparaat, maar feitelijk werden ze alleen geblinddoekt, en kregen ze ruis te horen via een koptelefoon. Daarmee waren ze afgeschermd van prikkels van buitenaf.

Een deel van de proefpersonen rapporteerde daadwerkelijk mystieke ervaringen te hebben gehad. "Als je zintuigen geen input krijgen, wordt je brein heel vatbaar voor suggesties", concludeert Van Elk.

Als wetenschappers moet je je dus heel goed afvragen wat je nu eigenlijk aan het onderzoeken bent als mensen een religieuze ervaring zeggen te hebben. En aan zo’n ervaring ook nog eens een specifiek hersengebiedje toewijzen, daar moet je al helemaal mee oppassen.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere werkdag van 02.00 tot 04.00 uur in Focus
En wanneer je maar wilt in de podcast Focus Wetenschap