Waarom geld de basis is van iedere vriendschap

Geld en persoonlijke relaties

Vlak voor die 5e eeuw voor Christus wordt geld uitgevonden en komt er een soort geldeconomie op gang. Volgens Van Berkel veranderde dit niet alleen het leven van mensen, maar ook het denken. "Er verschuift ook iets in de kaders hoe mensen nadenken over persoonlijke relaties".

Als voorbeeld noemt ze de relatie tussen ouders en kinderen: ouders zorgen voor hun kinderen en later gebeurt dat andersom. "Dat is eeuwen zo gegaan", zegt Van Berkel. Maar met de opkomst van geld gingen mensen hier ineens anders over nadenken. Ze gingen het zien in termen van geven en nemen. "Is de zorg die je hebt gekregen van je ouders een soort lening? En het feit dat ik dat dan op een gegeven moment moet beantwoorden, is dat dan een afbetaling van een lening? En moet er dan rente bovenop?" Later gingen mensen inzien dat een relatie draait om meer, en dat er ook emotie meespeelt.

'Ruilhandel is mythe'

Voor de opkomst van geld ruilden mensen producten met elkaar en geld zou dit eenvoudiger maken. Maar dat is volgens Van Berkel een mythe. Met geld zou je de gelijktijdige beschikbaarheid van goederen makkelijker oplossen. Want wat als de bakker geen brood heeft op het moment dat de slager het wil ruilen voor vlees?

"Dat wordt in het onderwijs zo uitgelegd, maar dat is niet zo gegaan. Ruilhandel was helemaal niet zo gangbaar voordat er geld was, en zeker niet op de kleine schaal", zegt Van Berkel. "Als je oogst bijvoorbeeld mislukte, gaven je buren je een zak graan."

Hebberigheid

Iets teruggeven werd dan helemaal niet verwacht, legt ze uit. "Maar het was wel zo als bij de buren het dak ging lekken, dat het dan vanzelfsprekend was dat jij kwam helpen." Er was dus wel sprake van een wederkerigheid, die een beetje anders is dan ruilhandel. "En met de opkomst van geld krijg je ineens een heel dominant model van ter plekke dingen ruilen. Dat had je daarvoor niet."

Door de uitvinding geld veranderen veel dingen, zoals het oneindige consumptiegedrag van mensen. Aan spullen zit vaak een natuurlijk limiet, maar bij geld ontbreekt dat. "Dat kun je zien als iets heel handigs, want je kunt sparen. Maar voor filosofen zit er iets heel engs aan." Geld hebben werd op een gegeven moment ook een doel op zich en niet alleen een ruilmiddel.

Wat is nou echte vriendschap?

Door de veranderingen die geld teweegbrachten, gingen mensen ook ineens nadenken over de vraag: wat is nou echte vriendschap? Draait het om wederkerigheid: elkaar helpen of iets terugdoen? Of staat het motto van de geldeconomie centraal: je ruilt met elkaar en 'koopt' je schuld af?

Maar ook hier blijkt men door ter schieten en blijken relaties om meer te draaien - net als bij de relatie met ouders. "Dat soort onderwerpen worden ineens heel belangrijk. Dus dat je het doet omwille van de vriend of dat je de vriend een heel sympathiek persoon vindt."