Mensenhandel op zwarte markt voor organen

Er is sprake van mensenhandel op de zwarte markt voor organen. Dat concludeert criminoloog Jessica de Jong. Ze promoveert 20 oktober aan de Universiteit Utrecht op haar onderzoek naar orgaanhandel. De situaties die De Jong tegenkwam in buitenlandse strafzaken liegen er niet om.

Dwang, fraude, misleiding en machtsmisbruik

De orgaanhandelaren zetten donoren en ontvangers op allerlei manieren onder druk. Ze dwingen slachtoffers tot donatie, nemen paspoorten in, bieden geen mogelijkheid om de operatie te weigeren en vervalsen handtekeningen. Ook instrueren ze donoren om een valse verklaring af te leggen en betalen ze te weinig of helemaal niet. In die gevallen is er sprake van dwang, fraude, misleiding of machtsmisbruik van kwetsbare personen. En dat valt onder mensenhandel.

Slachtoffers van mensenhandel

Politie en justitie hebben weinig ervaring met deze vorm van mensenhandel. Volgens De Jong zien ze de donoren en ontvangers in veel gevallen niet als slachtoffers, maar als getuigen of soms zelfs als verdachten. Dit vanwege de ‘actieve’ rol van de donoren en ontvangers: ze kozen er zelf voor. Maar die ‘actieve’ rol sluit niet uit dat er sprake is van mensenhandel. In veel gevallen pasten de handelaren een dwangmiddel toe, dat maakt de ‘actieve’ rol van de donoren of ontvangers irrelevant. Ze zijn in die gevallen slachtoffer en moeten ook zo behandeld worden, met bijbehorende rechten.

Door wanhoop gedreven

Orgaanhandel is overal verboden - behalve in Iran - maar gebeurt wereldwijd. De handel floreert met name in landen waar overheidsinstellingen zwak, inefficiënt of corrupt zijn. Arme mensen zijn tot wanhoop gedreven en bereid een orgaan te doneren in ruil voor geld. Doodzieke mensen zien maar één andere optie naast sterven en kopen illegaal een orgaan. Ook zij zijn door wanhoop gedreven en daardoor bereid veel geld te betalen.

Enorme vraag naar organen

De vraag naar organen overstijgt het aanbod. De huidige orgaantransplantaties vervullen 10 procent van de wereldwijde behoefte. Met name de wachtlijsten voor niertransplantaties - die 66 procent van alle transplantaties behelzen - groeien snel. In 2015 overleden wereldwijd 11.000 mensen die op de wachtlijst stonden voor een nieuwe nier. De enorme vraag naar organen in combinatie met het verbod op orgaanhandel zorgt voor illegale orgaanhandel. Lang niet alle organen zijn geschikt voor transplantatie uit levende personen. Alleen de nier, een halve lever en een kwab van een long zijn geschikt. De Jong bestudeerde voor haar onderzoek verschillende buitenlandse strafzaken over illegale orgaanhandel.

Jessica de Jong vertelde over haar onderzoek in Nieuws en Co op NPO Radio1.

Dit artikel is verzorgd door de wetenschapsredactie van De Kennis van Nu (NTR).

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co