Leven in het nu, kan dat eigenlijk wel?

De laatste dagen van het jaar breken aan, en dat betekent een tijd vol lijstjes, jaaroverzichten en terugblikken op 2018. Terugkijken op het verleden, dat doen we graag. Net als plannen maken voor het komende jaar – liefst met een oliebol en een glaasje bubbels in de hand.

Maar de rest van het jaar proberen we vooral te leven in het nu. Geldt dat ook voor jou, dan heeft columnist Hens Zimmerman een ontluisterende mededeling voor je: het heden bestaat helemaal niet. "In de basis is dat heel goed te begrijpen door één vraag te stellen: hoe lang duurt 'nu'? En dan moeten we bekennen dat dat een oneindig kort moment is, een ondeelbaar stukje tijd", legt hij uit in nachtprogramma Focus. "Alles daarvóór ligt in het verleden, alles daarna is nog toekomst."

We hallucineren maar wat door het leven

In feite is er, bizar genoeg, dus helemaal niets. Want het verleden bestaat niet meer, het heden is oneindig klein en de toekomst is er nog niet. Gelukkig heeft ons brein trucjes om daarmee om te gaan.

Wat we zien van de wereld, is eigenlijk iets uit het verleden: de informatie die op ons netvlies valt, is minstens 70 milliseconde oud. Maar om te compenseren voor die traagheid en voor ontbrekende informatie, vervormen de hersenen het beeld dat ze er vervolgens van maken.

"Met andere woorden, dat wat je ziet is niet echt, maar een voorspelling van de toekomst door ons brein", zegt Zimmerman. En ook wat we horen is gedeeltelijk een reconstructie van de werkelijkheid, in plaats van een momentopname van het heden. "We hallucineren maar wat door het leven."

Gevaar uit de weg gaan

De verklaring voor deze werking van onze zintuigen moeten we zoeken in de evolutie, zegt Zimmerman. We hebben nou eenmaal een grotere kans om te blijven leven als we bijvoorbeeld gevaar op tijd herkennen en het uit de weg kunnen blijven. "Ons brein – specifiek onze visuele en auditieve cortex – heeft geleerd beter om te gaan met dat oneindig dunne stukje tijd dat we het heden noemen."

Hoe verwerken onze hersenen de informatie die onze zintuigen waarnemen? Lees verder op NPO Focus.

NPO Radio 1 houdt je dagelijks op de hoogte over de laatste ontwikkelingen in de wetenschap

Maandag t/m vrijdag rond 16.20 uur in Nieuws en Co
Iedere dinsdag- op woensdagnacht van 02.00 tot 06.00 uur in Focus
En wanneer je maar wilt in de podcast Focus Wetenschap