'Nederland loopt voorop met DNA-dialoog'

De directe aanleiding voor de DNA-dialoog is CRISPR-Cas, een relatief nieuwe techniek waarmee je heel precies aanpassingen kunt doen in het DNA. Daarmee zou je in principe erfelijke ziekten kunnen behandelen, door al in een embryo van DNA aan te passen. “Binnen de huidige DNA-dialoog hebben we al 3.000 mensen naar hun mening gevraagd”, aldus Riedijk. “Een kleine meerderheid daarvan vindt het aanpassen van DNA wel acceptabel, zolang het om ernstige genetische aandoeningen gaat.”

Op dit moment mag je DNA alleen aanpassen in rest-embryo’s van wetenschappelijk onderzoek, in de eerste veertien dagen in de ontwikkeling van het embryo. “Verder mag er eigenlijk niets. Daarin staat Nederland niet alleen: wereldwijd is er een soort gentlemen’s agreement dat we deze techniek verder niet gebruiken.”

Daar zijn goede redenen voor: we hebben als samenleving nog niet besloten of – en hoe – we de techniek willen gebruiken, en bovendien is nog onvoldoende bekend hoe veilig de techniek is. “Een enkele aanpassing zou ook een cascade-effect kunnen geven in de rest van de ontwikkeling, in het tot uiting komen van andere functies. Dat weten we nu nog niet zo goed.”

Het gevaar van DNA-toerisme

De WHO heeft de verschillende landen gevraagd om een model voor regulering op te tuigen dat in hun eigen land past. Dat is begrijpelijk, want ieder land heeft een eigen politieke inrichting en verzekeringsstelsel en specifieke beslisbevoegdheden. Dus een model voor alle landen is niet mogelijk.

Maar als in verschillende landen verschillende regels gaan gelden, krijg je dan niet het gevaar dat patiënten en wetenschappers naar de landen trekken waar de minste regels zijn – een soort DNA-toerisme? “Ja, daar denk ik dan ook meteen aan. Hoeveel onderlinge verschillen kunnen er dan ontstaan? Als in het ene land meer mag dan in het andere, dan zou je een soort ‘CRISPR-toerisme’ kunnen krijgen.”

Riedijk ziet inmiddels in meerdere landen een DNA-dialoog ontstaan, waarbij die landen soms Nederland als voorbeeld gebruiken. “We hebben al aanvragen vanuit verschillende landen, waaronder Duitsland en Schotland, om ook in hun land een DNA-dialoog te organiseren. Dus er lijkt wel iets te rollen”.