Op Instagram moeten al onze identiteiten samenkomen in een plaatje: 'Dat is best wel ingewikkeld'

Maakbaarheidsillusie

In haar nieuwe boek Koud water kijkt journalist Kelli van der Waals naar zichzelf, naar haar medemens en hoe die vorm krijgt in de populaire cultuur – van koudwaterzwemmers en woonminimalisten tot Swapfietsers en Jennifer Aniston. Ze ziet hoe we lijf, omgeving en voorkomen optimaliseren als wapen tegen een onzekere wereld. Daarin is maakbaarheid een terugkerend thema.

Het lijkt alsof wij allen zelf alleen verantwoordelijk zijn voor ons geluk, succes, werk, gezondheid en uiterlijk. Volgens Kelli hebben sociale media en internet in die maakbaarheidsillusie een grote versterkende werking: "We moeten allemaal een plaatje van onszelf maken, daar begint het al mee. We presenteren onszelf, ons uiterlijk en hoe leuk ons leven is op sociale media.

Zelfs al weten we dat het hartstikke nep is, ergens geloven we daar toch een beetje in. En hebben we het gevoel dat wij onszelf ook zo moeten presenteren. Daar worden we bovendien hartstikke ongelukkig van."

'Een like doet iets met je'

Sociale technologie brengt ons bijeen én drijft ons uit elkaar, geeft tegelijk een breder en verknipter beeld van de wereld (en van onszelf). In wezen ben je een 'vermarkte' versie van jezelf op sociale media. Je kunt nooit het hele palet van jezelf laten zien, je licht elementen uit die bruikbaar zijn. Dat doet wat met onze identiteit en vervormt het zelfbeeld, meent Kelli. "Ik denk dat je heel anders naar jezelf gaat kijken.

Wat vooral ingewikkeld is aan het plaatje dat wij online van onszelf laten zien, is dat je een heel coherent plaatje van jezelf moet presenteren. Terwijl, je bent geen coherent plaatje. Je bent een heel ander iemand voor je kinderen, dan voor je ouders, en weer anders bij je collega's." Op Instagram moeten al die vormen en relaties samenkomen in een plaatje. "Dat is best wel ingewikkeld."

Voor tieners is het helemaal lastig. "Hun persoonlijkheid ontwikkelt zich nog." Steeds meer onderzoeken tonen een relatie tussen het gebruik van sociale media en depressie.

Regulering

"Ik denk dat het ongereguleerde aspect van het sociale internet een probleem is. Het is ontstaan dat iedereen maar ging proberen een beetje succes te krijgen met wat hij of zij had verzonnen. Maar dat is inmiddels zo uit de hand gelopen, in een ongereguleerde setting. Om dat te reguleren, dat is nog onontgonnen terrein, maar daar moeten we wel naartoe."