Kans op afstoten donornier wordt verkleind door baanbrekend onderzoek

Dinsdag is de eerste patiënt met stamcellen behandeld en die maakt het goed. Dat is een bijzonder goed teken voor het onderzoek in het LUMC. Om te begrijpen hoe deze behandeling voor nierpatiënten werkt, duiken we eerst in stamcellen. Deze cellen zijn namelijk essentieel voor het onderzoek.

Stamcellen herprogrammeren

Als embryo besta je in het begin van jouw leven uit stamcellen. Die stamcellen kunnen nog alles worden. Oftewel: terwijl je groeit, vermeerderen die stamcellen en gaan ze zich steeds meer onderscheiden. Of 'differentiëren' zoals dat heet. Dat betekent dat de ene cel zich in de richting van bot beweegt, de ander naar het hart, en weer andere naar de nieren, enzovoort.

"Ongeveer twintig jaar geleden is de uitvinding gedaan dat je ook cellen vanuit de huid of vanuit het bloed kunt herprogrammeren", vertelt nefroloog Siebe Spijker. Dat betekent dat zo'n stamcel die al heeft gekozen om zich in de richting van huid te ontwikkelen, weer terug kan naar de staat daarvoor waarin de cel nog alles kan worden. Kortom: de staat van de cel zoals die was als embryo.

Stamcellen worden beenmergcellen

En deze stamcellen die nog alles kunnen worden, met een moeilijk woord 'pluripotente stamcellen', die worden gebruikt bij het baanbrekende onderzoek voor de patiënten met een donornier. Eerder was het namelijk zo dat er voor de behandeling beenmergcellen nodig waren. Maar zo'n beenmergpunctie is een pijnlijke procedure, daar is een donor voor nodig en bovendien kunnen de cellen uit een punctie maar één patiënt helpen.

Nu kunnen er van de pluripotente stamcellen ook beenmergcellen worden gemaakt. Kortom: zonder de pijnlijke behandeling en tegelijkertijd plukken meer patiënten hier de vruchten van. "Dat kun je eindeloos blijven doen want die stamcellen kunnen zich eindeloos delen dus die hoef je niet telkens ergens vandaan te halen", legt Spijker uit.

Minder medicijnen

Het doel van het onderzoek is om het leven met een donornier beter te maken. Patiënten met een donornier moeten namelijk op dit moment hun leven lang medicijnen slikken. Die medicijnen onderdrukken het afweersysteem met alle gevolgen van dien. Zo kunnen bijvoorbeeld een hoge bloeddruk, suikerziekte maar ook op de lange termijn kanker zich voordoen. Alle transplantatiepatiënten hebben hierop een verhoogd risico.

Daarnaast is er na transplantatie de angst dat een nier zich op den duur afstoot. Door gebruik van beenmergcellen wordt de kans dat het lichaam de nier afstoot verkleind. "Dus als je dan vervolgens een deel van de afstotingsmedicijnen kan afbouwen is er al winst geboekt", vertelt Spijker. "Het zal niet zo zijn dat we alles kunnen stoppen (...) maar als je een deel van die medicijnen kwijtraakt, zijn de lange termijneffecten beter." Oftewel: dit is celtherapie om minder medicijnen te gebruiken en die lange termijn beter te maken voor patiënten.