'Plezier houden in topsport is essentieel voor duurzaam presteren'

Koning schreef samen met Michiel van Schagen het boek De talentformule. Daarin omschrijven ze de factoren die beïnvloeden of een sporter (succesvol) kan blijven doorgaan. Ze ontwikkelden een formule voor talentontwikkeling op basis van gesprekken met wetenschappers, coaches en (oud-)topsporters. “Aanleg x leervermogen x plezier x omgeving. Dat zijn de factoren die maken hoe jij jezelf ontwikkelt.”

Van al die factoren die elkaar beïnvloeden in de formule is ‘plezier’ de belangrijkste, concludeert Koning. “Ook zonder plezier kun je de top bereiken, maar het vergroot de kans op uitvallen en op blessures. Topsporters en talenten haken af omdat ze het plezier kwijtgeraakt zijn.”

Prestatiegericht

Dat er veel naar prestaties gekeken wordt in topsport, noemt Koning logisch. “Maar het kan niet alleen daarover gaan, over winnen ten koste van alles.” Dat vergroot juist de kans op een tegenovergesteld effect. “De crux is dat we vaak denken dat sporters plezier beleven ómdat ze leven voor de sport”, vertelt Koning.

“Plezier wordt vaak gezien als een glimlach op een gezicht. Dat vinden wij iets te kort door de bocht. Het is ook ergens bepaalde voldoening uithalen. Afzien op een training kan dat ook geven.” Essentieel is volgens Koning dat sporters zich blijven ontwikkelen. “Dat geldt niet alleen voor sporters, maar ook voor jou en mij.”

“Ontwikkeling is een van de zes bronnen van plezier”, gaat Koning verder. “Bij leervermogen x plezier zien we een soort ‘combo-bonus’. Wanneer je je ontwikkelt, heb je plezier. En wanneer je iets met plezier doet, ontwikkel je je sneller. Het is een wederkerig effect.”

Hoogleraar Sport en Recht Marjan Olfers (VU Amsterdam) deed onderzoek naar de turnwereld en herkent het door Koning geschetste beeld. “Kinderen beginnen aan een sport omdat ze het leuk vinden. Op een gegeven moment word je boven een groep getild omdat je goed bent en ook dat is leuk. Maar op een dag gaat die ontwikkeling steeds meer lijken op arbeid: je moet trainen en mag niet naar een feestje.”

Geen ruimte voor plezier

“Als je op 12-jarige leeftijd 30 uur in de zaal staat te trainen, met een trainer of coach die veel macht heeft; dan ligt de nadruk zo op presteren dat er geen ruimte meer is voor plezier”, vertelt Olfers. “Turners gaven aan zich ‘een ding’ te voelen. Dan doe je het nog wel, want ze weten niet anders.”

Ook vanuit ouders komt druk, zag Olfers. “Die doen ook offers en zeggen: ik breng je wel vier keer per week heen en weer hè.” Presteren als leidraad wordt daarmee genormaliseerd en autonomie wordt weggenomen bij de kinderen, stelt de hoogleraar.

'Topsport en plezier gaan wél samen'

Die ontwikkeling ziet Koning ook. “Er is wat dat betreft veel winst te boeken. Dat begint met het ontkrachten van de diepgewortelde overtuiging dat plezier en sport niet samengaan. Dat kan wél en zou zelfs de leidende overtuiging moeten worden.”

De oplossing ligt bij het teruggeven van autonomie aan topsporttalenten, denkt Koning. “Het is misschien een opendeur, maar houd de sporter en diens behoeften centraal. Die behoeften kunnen verschuiven dus blijf ook luisteren en vragen stellen. Dat kan ook bij jonge kinderen al.”