'Peilingen zijn géén palingen; mensen stemmen graag op een winnaar'

Voor partijen kunnen peilingen heel erg helpen, maar ook heel erg in de weg zitten. "Als je in de peilingen ook maar een kleine stijgende lijn toont, geeft dat momentum", vertelt Julia Wouters. "Dan gaan alle duiders op televisie zeggen: nou, die zit in de lift, dat gaat goed! En mensen willen op een winnaar stemmen. Dat geeft een goed gevoel." Partijen die hoog staan, gebruiken dit ook: "Als je maar vaak genoeg zegt dat je gaat winnen, dan win je ook."

Jack de Vries is het daarmee eens. Hij ziet vaak een bandwagon-effect (mensen springen spreekwoordelijk op de paradewagen van de winnaar). "Peilingen zeggen niks over de werkelijkheid, maar ze bepalen hem wel", aldus de voormalig spindoctor van onder meer Jan Peter Balkenende. "Peilingen kunnen er naast zitten, maar ze creëeren wel een nieuw feit dat weer een eigen effect kan hebben."

Peilingen verbieden

Omdat kwetsbare groepen al vanaf maandag mogen stemmen, was er deze verkiezing de unieke situatie dat er officiële peilingen werden gedaan terwijl de stembussen al twee dagen open waren. "Nederland is vrij uniek qua peilingen", vertelt Jack de Vries. "In veel landen is het publiceren van peilingen in traditionele media verboden vanaf twee weken voor de verkiezingen." De Vries zou hier niet tegen zijn in Nederland. "Juist vanwege dat effect, zou het in een droomsituatie wel beter zijn."

Tweede Kamerverkiezingen 2021

Bij NPO Radio 1 volg je alles rondom de Tweede Kamerverkiezingen. De belangrijkste verhalen en het laatste verkiezingsnieuws lees je hier. (Tip: met de NPO Radio 1-app ben je nóg sneller op de hoogte. Download 'm hier voor iOS en hier voor Android.)