De Europese Unie als wapenleverancier: kan dat eigenlijk wel?

De Europese Unie wil munitie inkopen en gaan leveren aan Oekraïne. Daar dreigt een munitie tekort. Vandaag praten Europese ministers erover. "Oekraïne smeekt de EU bijna om kogels en granaten", vertelt EU-correspondent Kysia Hekster in NOS Met het Oog op Morgen.

Tekort

Volgens Hekster vroeg Zelensky er vorige maand in Brussel al om. Eind vorige week kwam er weer een verzoek om munitie en granaten. "Rusland gebruikt ook veel meer munitie dan Oekraïne. Kenners zeggen 4 tot wel 7 keer zoveel per maand. Oekraïne zei dat ze wel meer zou kunnen schieten, tot 6 keer meer, als ze de munitie zouden hebben. Dat is nodig, zeggen ze daar, om de strijd succesvol te kunnen voeren niet te verliezen."

Fonds

Het plan nu is dat Europese landen gezamenlijk munitie inkopen. "Met geld uit een fonds, dat heet de Europese vredesfaciliteiten. Het is een fonds dat net voor de oorlog was opgericht. Het had als doel om de vrede te bewaren en conflicten te voorkomen, de kerntaken van de EU. Dat zouden ze doen om vredesmissies in Afrika te faciliteren en financieren, maar dat fonds wordt uiteindelijk nog maar voor Oekraïne gebruikt."

Nu wordt er met het fonds gekeken wat Oekraïne nodig heeft aan wapens. "Dan kunnen landen die kopen. Het bonnetje waarmee het is aangeschaft, leveren ze in bij het fonds. Dan krijgen ze meestal een deel, ongeveer de helft, terug. Op die manier is er al 3 miljard euro aan uitgegeven. Dat wordt steeds meer." Het plan wat vandaag wordt besproken is dat er 1 miljard euro wordt uitgetrokken, specifiek voor munitie. "Dat wordt dan gedaan door een gezamenlijke inkoop om ook de industrie te stimuleren, om meer te gaan produceren."

Productie

"De Europese wapenindustrie zegt dat het nu nog te weinig garanties krijgt om de capaciteit te vergroten, daarom moeten er heel concreet langere termijncontracten komen", vertelt Hekster. "Daar moet over onderhandeld worden, het plan is om contracten van 7 jaar af te sluiten. Met dat soort toezeggingen zeggen bedrijven dat ze meer kunnen gaan leveren."

De productietoename zou niet alleen bedoeld zijn voor Oekraïne, maar ook voor EU-landen zelf. "Ook daar komt het einde van veel voorraden in zicht. Dus het plan heeft meerdere doelen. Zo snel mogelijk, zo veel mogelijk munitie leveren."

EU-verdrag

"Het is expliciet verboden in het EU-verdrag om geld uit de begroting te halen voor uitgaven met een militaire achtergrond. Voor de liefhebber na te lezen in artikel 41.2 van het verdrag. Vandaar dit fonds. Dit is geld wat buiten de begroting van de EU valt. Het wordt gevuld met geld van de lidstaten en verder is dat fonds helemaal niet meer omstreden." Toen de oorlog begon zou er binnen 3 uur 500 miljoen euro binnen zijn gekomen voor wapens. "Dat was toen voor het eerst in de geschiedenis van de EU. Toen was het een waterscheiding, maar inmiddels is het al 7 keer herhaald. Dus nu is het 'business as usual' geworden."

Op tijd

"Het is een race tegen de klok", vertelt Hekster. Er wordt vandaag besproken, maar later in de maand valt pas een beslissing. "Het moet ook nog op de Eurotop, 23 maart, langskomen. Daarmee heb je de munitie nog niet. De schatting is dat het tot de zomer kan gaan duren." Er is daarom ook kritiek in Brussel. Volgens sommigen gaat het te langzaam. "Een oorlog verliezen, omdat je geen kogels meer hebt, is natuurlijk een nachtmerriescenario. Ze zullen hier alles op alles zetten om dat niet te laten gebeuren."