De treinkaping die de AIVD voorkwam

Podcast Dossier AIVD

In de podcastserie gaan onderzoeksjournalist Wil van der Schans en universitair docent Constant Hijzen samen op pad om als een inlichtingenteam te onderzoeken hoe de AIVD werkt. Hoe kom je bij die dienst? Wat betekent het voor je privéleven? Welke methoden gebruikt de AIVD? Wie bepaalt wat de dienst moet doen? Hoe is het om leiding te geven te geven aan de AIVD en hoe wordt de dienst gecontroleerd?

Samen met Kees Dellebeke doken ze in een wel heel bijzonder verhaal, want niet vaak wordt bekend dat de AIVD een aanslag of kaping heeft voorkomen. Voor deze zaak togen ze naar Amsterdam, naar hotel Neutraal en de voormalige telefooncentrale, pal in het centrum van de stad.

Het is september 1975. Palestijnse terroristen plegen regelmatig aanslagen op Joodse of Israëlische doelen. In 1972 vond een bloedige aanslag plaats op Israëlische atleten tijden de Olympische Spelen en in 1973 werden Russische Joden gegijzeld in een trein in Oostenrijk.

Al Saiqa

Dat laatste was de groep Al Saiqa ook van plan in Nederland. Na de gijzeling in Oostenrijk had de regering daar besloten treinen met Joodse vluchtelingen uit Rusland niet meer toe te staan door het land. Deze reisden sindsdien via Nederland. Op eenzelfde manier wilde Al Saiqa nu de Nederlandse regering onderdruk te zetten.

En, al lopend door het centrum van Amsterdam vertelt Kees Dellebeke hoe de dienst de 4 terroristen ontdekte. Het hotel waar ze een kamer hadden bestaat nog steeds, Hotel Neutraal, op nog geen steenworp afstand van het Centraal Station.

"Ze waren helemaal klaar om op 5 september 1975 de trein, die vertrok uit Amersfoort te gaan kapen", vertelt Dellebeke. "Ze hadden wapens bij zich en pamfletten, met daarop hun eisen richten de regering." Maar toch kwam het gelukkig niet zo ver. "Wat er gebeurde is ook een mooi staaltje van samenwerking tussen verschillende inlichtingendiensten", zegt Dellebeke, terwijl we verder lopen richting de Dam, waar het voormalig PTT-kantoor achter ligt.

NSA en Mossad

"Na de aanslag op de Olympische Spelen in 1972 werd er veel nauwer samengewerkt. De Amerikaanse inlichtingendienst NSA en de Mossad hielden via hun afluisterposten in het Midden-Oosten zo goed mogelijk bij welke telefoonnummers in gebruik waren bij Palestijnse terroristische organisaties, zoals Al Saiqa", aldus Dellebeke. Informatie die zij vervolgens weer deelden met partner-landen zoals Nederland.

"Vervolgens gebruikten wij bij de BVD die lijsten met nummers weer om te checken of er vanuit Nederland naar deze nummers werd gebeld", zegt Delebeke. Want dat internationaal bellen ging destijds wel ven anders dan tegenwoordig.
 "In dit gebouw werden destijds handmatig alle verbindingen naar buitenland tot stand gebracht, er was dus één centrale plek en de PTT gaf die nummers ook door aan de BVD." Vervolgens was het dan turven, en dat leidde op die bewuste 4 september 1975 tot succes. "We zagen dat er vanuit Hotel Centraal gebeld was naar een nummer dat op die lijst van de NSA en Mossad stond."

De BVD kon vervolgens niet zelf ingrijpen, zo zit het Nederlandse systeem niet in elkaar, maar gaf wel de tip door aan politie en justitie. Hoe het verder afliep? Kijk naar de video hierboven en luister de podcast.

Dossier AIVD

De podcastserie Dossier AIVD wordt gemaakt door Wil van der Schans (Pointer) en Constant Hijzen (Universiteit Leiden). In een serie van 10 leveren bekijken ze het werk van de AIVD met (oud-) medewerkers en deskundigen. Ze doorlopen verschillende zaken, waaronder deze zaak van de treinkaping. Luister via de NPO, of via de gebruikelijke podcast-apps.