De mysterieuze reizen van onze vogels: de vogeltrek

Hoe overleven goudhaantjes van een paar gram zo’n zware tocht? Hoe vinden grutto’s de weg naar Afrika? Hoe weten roodborsten wanneer ze moeten vertrekken? Heel veel vragen: niet voor niets dus dat de vogeltrek centraal staat in de nieuwe aflevering van de podcast Vroege Vogels en andere dieren. Anneke Naafs neemt in deze aflevering de fascinerende wereld van de vogeltrek door met (trek)vogelonderzoeker Joost van Bruggen en grauwe kiekendiefexpert Almut Schlaich.

De vogeltrek is nu in volle gang is, en daarom hebben wij van Vroege Vogels een uitvoerige podcast gemaakt over alle geheimen, mysteries en antwoorden van de magische vogeltrek. Anneke Naafs ging deze week met vogelonderzoeker Joost van Bruggen kijken hoever we nu zijn in de trek van vogels naar het zuiden, en welke vogels uit Scandinavië en Rusland hier al zijn neergestreken.

‘Onze’ vogels

We noemen het ‘onze trekvogels’, maar eigenlijk zijn de meeste soorten maar een korte tijd in Nederland. De spotvogel is hier bijvoorbeeld maar honderd dagen en ook de grauwe kiekendief is langer in Afrika dan in Nederland.

De vogels die bij ons broeden trekken de hele wereld over. De rosse grutto vliegt bijvoorbeeld in elf dagen tijd naar Nieuw-Zeeland. Dat is 13.000 kilometer, zonder ook maar één keer te stoppen, te slapen of te eten. Ook de kleine tapuit trekt uit Groenland, over Nederland, helemaal naar Azië en Afrika. Maar de kampioen is zonder twijfel de noordse stern: In één jaar heeft een Nederlandse noordse stern met zender 90.000 kilometer gevlogen. Dat is maar liefst twee keer de wereld rond.

De weg vinden

Vogels gebruiken allerlei methoden om de weg te vinden. Ze volgen bijvoorbeeld kenmerkende punten in het landschap, zoals een snelweg of de kustlijn. Verder gebruiken ze de zon en de sterren als kompas en zijn ze gevoelig voor het aardmagnetisch veld. Het roodborstje ziet dat veld bijvoorbeeld op z’n netvlies.

In grote groepen of alleen

Als vogel ga je of alleen op reis of je sluit aan bij een groepsreis. Ganzen vliegen altijd met elkaar. Luid gakkend komen ze voorbij in de typische V-formatie. Deze vorm zorgt ervoor dat het vliegen minder energie kost. De grauwe kiekendief daarentegen vliegt helemaal in z’n uppie naar de Sahel. Zelfs de jonge roofvogels die voor het eerst naar het zuiden trekken doen dat alleen. Op de rustplekken onderweg (bijvoorbeeld Marokko) en op de eindbestemming komen ze wél weer samen.

Grauwe kiekendiefexpert Almut Schlaich is meerdere keren met de grauwe kiekendief meegereisd en heeft de vogels opgezocht op de rustplekken en de eindbestemming: ‘De vogels uit Oost-Groningen hebben we daar gezien. Dan voel je pas écht hoe ver het is en hoe anders het is.’

Almut Schlaich en Joost van Bruggen vertellen verder over de wonderlijke vogeltrek in de podcast Vroege Vogels en Andere Dieren. Elke vrijdag is de nieuwe aflevering te beluisteren in je favoriete podcastapp.