Raisa Blommestijn: 'Afschaffing van de democratie gaat altijd met kleine stapjes'
- Nieuws
- Raisa Blommestijn: 'Afschaffing van de democratie gaat altijd met kleine stapjes'
We moeten het verleden gebruiken om van te leren. Historisch bewustzijn kan voorkomen dat we dezelfde fouten nóg eens maken. Die overtuiging ligt ten grondslag aan het boek Het spook van Weimar. Daarin lezen we hoe – een kleine honderd jaar geleden – de democratie in Duitsland in verval raakte en tenslotte ten onder ging. De auteur van het boek, jurist en filosoof Raisa Blommestijn, legt in de 26ste aflevering van Ongehoord Nieuwscafé uit waarom dat ook voor Nederland nog steeds een actueel thema is. Zoals gebruikelijk verzorgt Arthur van Amerongen een afsluitende column. Presentatie: Roelof Bouwman en Yernaz Ramautarsing.
#26 - Raisa Blommestijn: ‘Afschaffing van de democratie gaat altijd met kleine stapjes’ - Ongehoord Nieuwscafé
Voortekenen
De Weimarrepubliek was de eerste democratische staat op Duitse bodem, ontstaan na de Eerste Wereldoorlog en afgeschaft in 1933 door Adolf Hitler en zijn nationaalsocialisten. In veel geschiedenisboeken wordt gesuggereerd dat Weimar eigenlijk vanaf het begin tot mislukken was gedoemd. Blommestijn is minder stellig, maar signaleert in haar boek – het is de handelseditie van haar proefschrift - wel veel voortekenen.
“Al in de jaren 1923-1929, dat waren de gouden jaren van de Weimarrepubliek, werden de antidemocratische krachten – de communisten en de nazi’s - invloedrijker. Ook de basis van de economische crisis werd in deze periode gelegd. Onder de oppervlakte was al veel reuring.”
Lessen
Kunnen we lessen trekken uit de ondergang van de Weimarrepubliek? “Als het schrijven van het boek mij één ding heeft geleerd, is dat het proces van het verval van democratie richting totalitarisme altijd een glijdende schaal is,” zegt Blommestijn. “Mensen denken vaak dat het een soort wiskundig sommetje is: we hebben democratie of we hebben totalitarisme en er is ergens een moment waarvan je heel duidelijk kunt zeggen: nu is de democratie afgeschaft en nu zitten we in een totalitair regime. Dat is niet zo. Het zijn altijd kleine stapjes.”
Op dat punt zijn er parallellen met het Nederland van 2022, denkt Blommestijn. “De democratische crisis van onze tijd is dat er een steeds meer mensen zijn die zich met hun standpunten over bijvoorbeeld migratie en klimaat niet vertegenwoordigd voelen door politieke leiders en door instituties. Die mensen vervreemden van de maatschappij en van de democratie. Dat is gevaarlijk.”
