Waarom The Matrix na twintig jaar nog steeds relevant is

Pieter van der Wielen en Maartje Willems bespreken de film met Jos de Mul, hij is hoogleraar wijsgerige antropologie en schreef diverse essays over The Matrix voor NRC Handelsblad. En naar aanleiding van zijn bezoek hier, bij Radio Cinema, schreef hij dit artikel in Trouw. Want: de film was twintig jaar geleden al een spektakel maar is volgens het drietal nog steeds erg spannend en interessant om te zien.

Snelle zonnebrillen en diepe vragen

De film is alleen al fantastisch door de actiescènes en de agressieve computers, en natuurlijk door de snelle zonnebrillen en de zwarte lange jassen. "De acteurs hebben maandenlang getraind om zo te kunnen vechten. Het zag er fantastisch uit toen, en nu nog steeds," zegt Maartje Willems.

Maar naast dat The Matrix natuurlijk een strak uitgevoerde, baanbrekende actiefilm is, is het futuristisch drama ook filosofisch erg interessant. Thema’s als 'de waarheid', de subjectieve beleving en de vraag 'wat kunnen we weten?' zitten verweven in het verhaal.

Hacker Neo (Keanu Reeves) stuit op “The Matrix” en probeert uit te vogelen wat het precies is. We ontmoeten hem op het moment dat hij door Morpheus (Laurence Fishburn) wordt benaderd, omdat hij 'the one' zou zijn. De verlosser, de Messias, die de onwetenden uit de schijnwerkelijkheid zal halen.

Nog steeds relevant

Dit zijn onderwerpen die in 1999 spannend waren, nu nog steeds spannend zijn, en zelfs al in de oudheid gespreksstof opleverden. Jos de Mul: "Bijvoorbeeld het idee dat we in een schijnwerkelijkheid leven en dat we de werkelijkheid moeten leren zien. Dat is een metafoor die we al aantreffen bij Plato."

Jos de Mul: "Zo zei Plato al dat we eigenlijk gevangenzitten in een grot en we het ware licht niet kunnen zien. We zien alleen schaduwen, volgens hem." Om de waarheid te kunnen zien moeten we buiten die grot treden. Maar het licht buiten is zo verblindend dat we de echte wereld niet meteen kunnen ervaren en aanvaarden.” Er is volgens De Mul een duidelijk parallel te trekken met The Matrix: "In de film is het ook moeilijk om de echte wereld te doorzien."

De personages uit de film worden in leven gehouden door machines. De machines hebben de macht overgenomen maar de zon is verdwenen en om energie op te wekken worden mensen ingezet. De mensen worden simpel gezegd gebruikt als grote batterijen. "En om ervoor te zorgen dat de hersens van de mensen niet afsterven moeten ze geprikkeld worden. Daarom hebben de machines een hele simulatiewereld in het leven geroepen. De mensen hebben het idee dat ze in een echte wereld leven, maar het is dus een grote simulatie," vertelt Jos.

De blauwe of de rode pil?

De vraag wat het leven nou eigenlijk precies behelst, houdt filosofen al eeuwen van de straat. De ene denker is van mening dat onze lichamelijke en tastbare wereld niet de echte is: deze is immers tijdelijk, want we gaan dood. De andere filosoof zegt juist dat alleen de tastbare wereld echt is, omdat alles verder gemanipuleerd kan zijn – bijvoorbeeld de media, waarin afbeeldingen worden laten zien van de wereld, maar niet de wereld zelf.

Je kunt uren discussiëren over deze film: in welke wereld zou jij willen leven? In de prettige, schone en fijne simulatiewereld, of in de echte, koude, vieze en harde wereld? Of beter: welke pil zou jij nemen, de rode die je de 'waarheid' laat zien of de blauwe die je rond laat dobberen in een schijnwerkelijkheid? Heel fijn dus dat 'ie weer te zien is in de bioscoop.

Jos de Mul was eerder dit jaar een uur lang te gast in Nooit Meer Slapen. Benieuwd naar het interview? Luister het dan hier:

Meer Radio Cinema?

De podcast van Radio Cinema is te beluisteren via de site van de VPRO, de NPO Radio 1 website of app, of abonneer je via je favoriete podcast-app, zoals iTunes of Stitcher.