Gommers en Koopmans: invloedrijke wetenschappers die balanceren boven een politiek mijnenveld

In de laatste uitzending van Virusfeiten beantwoordde Gommers en Koopmans vragen van luisteraars:

"Ik had eigenlijk geen idee waar ik aan begon. Ik was toevallig voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Intensive Care op het moment dat de pandemie uitbrak. Dat is een roulerend voorzitterschap," vertelt Diederik Gommers. "Ik was vooral bezig om ons vakgebied verder te professionaliseren, niet wetende dat dit virus zo enorm huis zou houden op de IC."

China

"Je wordt uitgenodigd voor het OMT op basis van expertise", legt Koopmans uit. "Daar zei ik direct 'ja' tegen. Ik wist dat de publieke rol er een beetje bij hoort." Maar dat het publieke deel zo omvangrijk zou zijn kwam ook voor Koopmans als een verassing.

Naast haar werk voor het OMT onderzocht de viroloog met een missie van de Wereldgezondheidsorganisatie de oorsprong van het virus in China. Daar merkte ze de politieke spanningen rondom haar werk als wetenschapper. "Deze crisis dwingt je om zo scherp mogelijk aan de wind te varen: waar eindigt mijn expertise en waar wordt het een ander soort spelletje? Dat is heel spannend en boeiend om mee te maken," zegt Koopmans.

OMT-lid Diederik Gommers vond het "eigenlijk best wel opwindend" om voor het eerst mee te praten in het Catshuis. "Je ziet opeens echt de plek waar het zich allemaal afspeelt. Het waren hele mooie discussies die daar werden gevoerd. Je merkte echt dat politici de kennis die ik had wilden absorberen. Vooral eind maart zijn we echt tot de essentie gekomen, toen we dreigden om tot het maximale aantal IC-bedden te komen en spraken over het zwartboek." Dat waren cruciale momenten volgens Gommers.

Gevoelig

De invloed van wetenschappers in het publieke debat zorgde voor veel opschudding. "Je ziet het momenteel heel erg in de discussie over China, vertelt Koopmans. "Ik vind dat je moet kunnen praten over de vraag of er is geknutseld in een lab, maar je moet dat gesprek wel met respect voeren."

Er is volgens Koopmans een nieuw wereldwijd rapport gepubliceerd door de Academie van Wetenschappers over onderzoekers die bedreigd worden. "Daar staat Nederland nu ook in vermeld. Daar moeten we echt iets mee", zegt Koopmans. "Vrijheid van meningsuiting en scherp debatteren is heel belangrijk maar aan bedreigingen moeten we echt paal en perk stellen."

"Het is soms echt zoeken hoe je iets wetenschappelijk bespreekbaar kunt maken ondanks dat het politiek gevoelig ligt", vertelt Koopmans. "Het risico bestaat dat je dingen niet meer zegt omdat ze te gevoelig liggen." Ook Diederik Gommers vond dat balanceren soms ook lastig. "We vielen er tamelijk onvoorbereid in, maar je moet ook kritisch kijken naar de eigen rol," zegt hij. "Soms ging ik ook wel over het randje."