Het levenseindelek is niet dodelijk, integendeel

Gert-Jan Segers staat boos voor de camera. Zijn vertrouwen is geschonden. Op de voorpagina van het Algemeen Dagblad staat dinsdagochtend het uitgelekte compromis over de voltooidleven wet en embryo selectie. “Dit is heel schadelijk voor het proces.” Achter hem schiet Pechtold voorbij. Hij ontwijkt de journalisten en duikt snel de Kneuterdijk 6 binnen. De formatie heeft betere dagen gekend.

Slechts twee keer eerder zag ik de ChristenUnie-leider zo kwaad. Ook toen ging het om vertrouwenskwesties. Beide keren sprak ik hem ’s avonds laat. Beide keren was net duidelijk geworden dat de Kamer was voorgelogen over de Teevendeal. En beide keren liep het slecht af met de bewindspersonen die zijn vertrouwen hadden geschonden. Je zou zeggen dat de voortekenen alles behalve positief zijn voor het verdere verloop van deze formatiepoging.

Binnenskamers gaat het er die dinsdag dan ook hard aan toe. De onderhandelaars kijken elkaar diep in de ogen. Niemand vertrouwt elkaar, toch komt het niet tot een inquisitie. Want niemand zal toegeven dat het lek bij hen vandaan komt. De uren die volgen zijn een uitblaas sessie. Ieder spreekt de eigen frustratie en woede uit. Al schrikken de andere partijen van de woede bij Segers. Zeker als hij bij het naar buiten gaan niet wil zeggen dat het vertrouwen hersteld is.

Nadruppelen

Als de volgende dag het lek wat nadruppelt in het AD is de impact minder groot. Nu is helemaal duidelijk waar de informatie vandaan komt; de dagelijkse briefing van Zalm. Daar stond het Wilhelmusplan namelijk in als voorzetje, als een van de discussiepunten voor de dag. Woensdag is daarom geen uitgebreide relatietherapie nodig. De draad wordt weer opgepakt.

Toch laat zo’n lek zijn sporen na. Op persoonlijk vlak gaat het weliswaar redelijk tussen de onderhandelaars, de partijpolitieke sfeer kan beter. Iedereen beseft dat er geformeerd wordt met een wankele samenstelling. In een coalitie met slechts één zetel meerderheid is namelijk geen ruimte voor dissidenten. Iedereen moet zijn partij dus goed onder controle hebben. En als dat in de formatie al niet lukt, wat zegt dat dan over de toekomst?

Koudwatervrees

Juist daarom is dit lek misschien beter nieuws dan je op het eerste gezicht zou zeggen. Sterker nog, het kan de formatie zelfs een een stroomversnelling brengen. Dat zit zo. Iedere partij heeft koudwatervrees bij deze constructie. Zeker bij D66 en de ChristenUnie zijn er zorgen over de consequenties van dit verstandshuwelijk. De partijen zijn bang voor de reactie van hun achterban bij mogelijke compromissen.

Neem bijvoorbeeld D66. Daar hoorde je direct gemor uit de studentensteden toen bekend werd dat er met Segers gepraat zou worden. De lokale afdelingen daar zijn bang om bij de gemeenteraadsverkiezingen te worden weggevaagd door het progressieve en sexy GroenLinks. Verliezen in Delft, Leiden, Utrecht en Amsterdam is het nachtmerriescenario. Een verbond met de ChristenUnie vergroot de kans daarop enorm.

Bij de ChristenUnie is de angst juist dat zij de wrange vruchten zullen plukken bij hun eigen achterban. D66 heeft zich de afgelopen jaren geprofileerd als anti-religieus. De voorstellen om de koopzondag af te schaffen en zelfs de euthanasie uit te breiden gaan in tegen iedere vezel in de bijbel.

Natte tenen

Juist daarom kan dit lek nog wel eens goed uitpakken. De grote reactie kwam namelijk niet op de inhoud en van de eigen achterban. Het probleem was dat de informatie überhaupt naar buiten kwam, niet veel meer. En dat is de grote winst. Van misschien wel het moeilijkste thema, het meest ideologische onderwerp ligt het mogelijke compromis op straat en de woede bij de achterban blijft uit.

Natuurlijk is er wel wat kritiek binnen D66 dat het meerouderschap opnieuw onderzocht wordt. En het is ook niet vreemd dat bij de ChristenUnie de taart niet op tafel komt voor de uitbreiding van de embryowet. Maar al met al lijkt de schade mee te vallen. De partijen met koudwatervrees hebben hun tenen even in het bad mogen steken en de temperatuur blijkt best mee te vallen.

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV