De aanval op de NVWA

Een meisje staat glimmend achter de kassa. “Het gaat fantastisch!” Vertelt ze. Sinds het fipronil-schandaal doet ze goede zaken. “Vanochtend kwam er zelfs iemand langs die alle eieren wou kopen!” Het biologische boerderijtje in Hoogmade verkoopt beter dan ooit. Het winkeltje in de bijkeuken wordt deze dagen platgelopen.

Ze is de eerste vrolijke boer die ik spreek deze week. Eerder hoorde ik van een scharreleierenboer uit de omgeving van Barneveld dat hij dagelijks zo’n 50-duizendeieren moet vernietigen. En een pluimveehouder uit het noorden van Nederland rekende me voor dat hij een half miljoen verlies gaat leiden door de gifeieren.

Voorrijkosten

De benadeelde boeren zijn boos op de NVWA. Een van hen had zijn stal nog ’schoon’ gespoten in de week dat Voedsel- en Warenautoriteit naar alle waarschijnlijkheid al wist dat hij met een giftig middeltje werkte. Twee van zijn stallen zijn besmet. Dat kost hem enkel aan gemiste opbrengsten al 3500 euro per dag.

De ander legt uit dat hij naast de geleden schade nog een extra rekening tegemoet kan zien. Ook een aantal van zijn stallen zijn besmet, maar dagelijks worden nog duizenden ‘schone’ eieren gelegd. Maar die mag hij niet zomaar verkopen. Ze moeten eerst door een extra controle, een waar je als boer voor opdraait. Voorrijkosten; 106 euro (ex btw) en een fiks uur tarief. Dagelijks moet hij zo nog 900 euro extra afschrijven.

Allemaal de schuld van de NVWA?

De NVWA krijgt het deze dagen flink te verduren. Ze hebben een eerste tip gemist en aanvankelijk laks opgetreden. Van de SP en D66 tot de VVD en SGP hebben politici kritiek op de voedselwaakhond. Ondertussen klaagt lobbyclub Foodwatch dat de overheidsdienst het economisch belang zwaarder zou wegen dan veiligheid. De NVWA zou daarom niet langer onder het ministerie van economische zaken mogen vallen.

Er is ook veel aan te merken op het agentschap. Er zijn te veel managers, te weinig controles en veel minder controleurs en laboratoria dan twintig jaar geleden. Daarnaast is bij het paardenvleesschandaal, de q-koortsaffaire en malafide slachthuizen vaak eerst aan de producenten gedacht, steeds ten kostte van de veiligheid.

Boter op het hoofd

Toch is het te makkelijk om nu enkel kwaad naar de controleurs te kijken. Politiek Den Haag heeft zelf ook een flinke vinger in de pap. De afgelopen decennia is snoeihard bezuinigd op de autoriteit. De nadelen daarvan zijn de afgelopen jaren al twee keer uitgebreid besproken in de Tweede Kamer. Maar grote hervormingen bleven uit.

Zo zetten onder andere de VVD en CDA hard in op zelfregulering. Wat wil zeggen dat de boeren, slachterijen en producenten zelf verantwoordelijk zijn voor de kwaliteitscontroles en steekproeven dat moeten staven. Tegelijkertijd schaften PvdA en VVD de productschappen af, terwijl die met eigen tuchtraden ook de kwaliteit van landbouwproducten in de gaten hielden.

Maar het is te kort door de bocht te zeggen dat alleen naar het belang van de boeren wordt gekeken. Het NVWA advies in Nieuwsuur om eieren voorlopig links te laten liggen was niet bepaald bevordelijk voor de verkoop. Ook is het niet in het voordeel van de boeren om (dure) extra controles te eisen op de eieren die wel schoon zijn en ze anders als 'fout' te bestempelen.

Politieke wil

De vraag is of er nu wel iets gaat veranderen, maar die kans lijkt klein. Nog altijd wordt gekeken hoe de dienst efficiënter en kleiner kan. Daarnaast; je wint geen kiezers met miljoeneninvesteringen in iets technisch als voedselveiligheid.

Op korte termijn blijven nog twee andere belangrijke vragen over: wat doe je met getroffen boeren? En waar laat je al die ‘foute’ eieren? Op die vragen zoekt Den Haag hard naar antwoorden. De politiek kijkt naar compensatie mogelijkheden en steunfondsen. Dat is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Want voor je het weet pleeg je volgens Europa ongeoorloofde staatssteun.

En wat die eieren betreft. Daar is best nog wat mee te doen. Ze kunnen in de shampoo, door de diervoeding, in een cake of enkel als eier dooier worden verkocht. Van adhd-kok Pierre Wind hoor ik zelfs dat je de schalen voor cement kan gebruiken. Maar ook hier, slecht nieuws. Volgens Europa blijft een fout ei een fout ei en een fout ei mag niet verkocht worden. Het fipronil-schandaal is een verhaal met enkel verliezers. Nou ja, op die boerin in Hoogmade na.

David van der Wilde is politiek redacteur voor De Nieuws BV.