Verantwoordelijke veren

Het is een iconische scène uit The Wouter Tapes, een documentaire over de PvdA-verkiezingscampagne van 2006. Lijsttrekker Wouter Bos krijgt van zijn campagneteam de vraag wat hij nu eigenlijk wil met het land. Na wat aarzelen antwoordt hij: "Ik wil het leven gewoon een beetje beter maken voor mensen. Maar dat is in het politieke discours niet groot genoeg, dat is geen visie."

Nee. Een originele, gelikte slogan bedenken is moeilijk. Nog moeilijker is het om helder en kernachtig een degelijke stip op de horizon te zetten. Een 'rechtvaardige samenleving', 'eerlijk delen', 'zekerheid'. Dat klinkt allemaal prachtig, maar wat is het eigenlijk? Zonder concrete plannen en moeilijke afwegingen blijven die termen hol en ledig. Dan is er inderdaad geen visie.

Moderne staat

Bos had die visie wel. Zo wilde hij de verzorgingsstaat houdbaar maken voor latere generaties, in navolging van oud-premier Wim Kok. Eén van zijn voorstellen was om in de toekomst rijkere ouderen meer te laten betalen voor de AOW. Nodig misschien, maar het hielp hem niet bij de stembusstrijd. 'Met Bos zijn ouderen de klos', riepen CDA'ers triomfantelijk in diezelfde campagne van 2006. Hij werd net geen premier.

Ook Kok kreeg het te verduren. In 1995 gaf hij een befaamde lezing waarin hij sprak over het loslaten van 'ideologische veren'. Hij bedoelde de 'onorthodoxe zoektocht' naar de 'modernisering' van de overheid. "Wie niet op de minimale staat wil uitkomen, zal mensen moeten zien te winnen voor de idee dat de toekomst van ons land (…) niet zonder een gemoderniseerde publieke sector kan." De 'modernisering' van de WAO kostte Kok bijna de kop in 1991.

Zowel Kok als Bos wilden de verzorgingsstaat dus 'moderniseren', herzien en daardoor 'houdbaar maken' voor de langere termijn. Bij het uitkiezen van hun plannen keken ze ook naar het prijskaartje, al leverde al dat zuinige gefrons hen niet altijd applaus op van de achterban. Toch zei Kok zonder spijt: "De PvdA heeft (…) verantwoordelijkheid genomen voor noodzakelijk, maar niet populair makend beleid."

Opstaan

Asscher voelt nu dat hij het tij mee heeft. Kritiek op het marktdenken hoor je zelfs terug bij de VVD en het CDA. En overal schreeuwen maatschappelijke tekorten van de zorg tot het onderwijs tot de politie. Ondanks de economische voorspoed. Linkse partijen willen die tekorten wegwerken. Maar hoe doe je dat zonder te zorgen voor de tekorten van morgen? Niet alles kan, wisten Kok en Bos.

Kabinet Rutte II, van VVD en PvdA, heeft fors bezuinigd en de lasten flink verzwaard. De PvdA-top vindt dat achteraf te gortig, maar een deel van die pijn was wel nodig. Niet alleen vanwege de crisis, maar vooral doordat eerdere kabinetten onder Balkenende de pijn hadden uitgesteld. Zoals de verhoging van de AOW-leeftijd en de hervorming van de hypotheekrenteaftrek. Die moesten midden in een recessie worden geregeld. De PvdA draagt nog steeds de littekens.

Verantwoordelijke veren

Nu is die partij druk bezig met het schrijven van een verkiezingsprogramma. Men wil minder markt en geld voor leraren. Dat kost alleen wel extra geld, terwijl we op dit moment al een hypotheek hebben op de toekomst. Tekorten niet doorschuiven naar volgende generaties vraagt dus om scherpe keuzes. Maar win je daar nu als PvdA-leider de populariteitsprijs mee en dus het premierschap? De linkervleugel van de partij wil vliegen met ideologische veren (meer overheid), de rechtervleugel met veren van verantwoordelijkheid (denk aan later). Vindt Asscher de balans?

Joost Bekendam is politiek redacteur van De Nieuws BV.

Meer van De Nieuws BV?

Volg ons op Instagram, Facebook en Twitter.