Zihni Özdil wilde geen lemming zijn

Dat is ook in het geval van Zihni Özdil gebleken. Ik vond het zelf ontzettend leuk voor hem, dat hij vanuit het niets als hoogste nieuwe binnenkomer op de GroenLinks Tweede Kamer-kandidatenlijst kwam. Maar ik was ook verbaasd. Ik kende Özdil als een heel eigenzinnige en zeer temperamentvolle persoonlijkheid. Zou hij zich ooit kunnen voegen naar iets als fractiediscipline? Tweede Kamerleden horen volgens de wet te stemmen ‘zonder last’, maar iedereen weet dat de praktijk anders is.

Een Tweede Kamerfractie heeft behalve een fractievoorzitter ook een ‘chief whip’, een vice-fractievoorzitter die ervoor moet zorgen dat alle neuzen dezelfde kant op komen te staan. Een VVD-fractiemedewerker liet zich in een café wel eens tegen mij ontvallen dat hun Tweede Kamerleden niet per se geselecteerd werden op kwaliteit. Wel op volgzaamheid. In een fractie kan je er niet al teveel extravagante types bij hebben.

Lemming

Zihni Özdil leek me geen type om als een lemming in een groep op te gaan. Hij leek mij wars van conformisme. Dat bleek recentelijk ook weer toen hij een vrolijke foto van zichzelf postte in omhelzing met de controversiële ‘hardrechtse’ publicist Sid Lukkassen. Dat kon ‘hardlinks’ Twitter niet verdragen. En nu blijkt dat ook vanuit GroenLinks een bak kritiek kwam op die actie. Terwijl NRC-columnist Tom Jan Meeus er nog een mooie column aan wijdde.

Zelf vond ik het ook mooi: je kan toch hard op de inhoud met iemand het debat aangaan, maar menselijk blijven in de relatie? Het leverde Özdil echter een Twitterverbod op van GroenLinks-vicefractievoorzitter Kathalijne Buitenweg. Onbegrijpelijk, zo vond Özdil. Hoe kon je een Tweede Kamerlid zo het zwijgen opleggen?

Leenstelsel

Anderzijds is het wel begrijpelijk dat Jesse Klaver not amused zal zijn geweest toen Özdil zonder overleg een interview gaf aan dagblad Trouw waarin hij zich publiekelijk tegen het leenstelsel keerde. Het was het leenstelsel wat van Jesse Klaver als toenmalig onderwijswoordvoerder van GroenLinks in 2014 een prominentere politicus maakte. Als oppositie-kamerlid samenwerken met coalitiepartijen aan een totaal ander stelsel. Een stukje geschiedenis schrijven. Wel een stukje geschiedenis dat altijd zwaar op de maag bleef liggen, want als Dit is de Dag een GroenLinks-kamerlid wilde uitnodigen voor een debat over datzelfde leenstelsel, bedankten ze voor de eer en kwamen we altijd maar weer bij D66 terecht.

Toch bleef GroenLinks aan dat leenstelsel vasthouden, ook tijdens deze kabinetsperiode. Özdil heeft dat ook een tijd moeten verdedigen, maar in het interview met Trouw blijkt wel dat hij het fundamenteel oneens is met het concept van lenen voor hoger onderwijs. Binnen de fractie zwengelde hij het debat erover aan. Uiteindelijk nam hij zelf de vlucht naar voren om het GroenLinks standpunt te wijzigen, onafhankelijk van zijn politiek leider. En zo werkt het in Nederland nou eenmaal niet. Hier geldt fractiediscipline. Zihni Özdil had 5.747 voorkeurstemmen, bij lange na niet genoeg voor een zelfstandig mandaat.

Fractiediscipline

"Politiek gaat over meer dan fractiediscipline. Het gaat over authenticiteit, over koers houden. Zonder last of ruggespraak." Zo stelde Özdil bij het bekendmaken van zijn vertrek. Mooie woorden. Alleen het klopt niet helemaal. Een Kamerlid moet ‘zonder last’ kunnen stemmen, het 'zonder ruggespraak'is in 1983 uit de grondwet verdwenen.

Zihni Özdil wilde geen lemming achter een leider zijn. Maar dan wordt politiek Den Haag wel onwerkbaar.

Bertine Moenaff is politiek redacteur en samensteller voor Dit is de Dag.