Met sociale koopwoningen gaat veel mis

Gemeenten geven aan weinig wettelijke middelen te hebben om misbruik tegen te gaan. In contracten met projectontwikkelaars worden afspraken gemaakt, maar die zijn moeilijk af te dwingen. Demetrio Muñoz Gielen, expert op grondbeleid aan het Erasmus Universiteit: “Vaak zijn die contracten niet waterdicht. Dat komt omdat gemeenten juridische kennis daarvoor missen. Die moeten ze inhuren, maar dat is een kostbare zaak.”

Bij sociale koop gaat het om koopwoningen tussen de 150.000 en 200.000. In contracten stellen gemeenten en projectontwikkelaars regels vast. Maar dat gebeurt over vrijwillige basis. Peter Boelhouwer, hoogleraar woonmarktbeleid aan de TU/Delft: ”Er geldt bij sociale koop vaak een verlaagde grondprijs. Maar eenmaal aan de projectontwikkelaar verkocht, is het moeilijk om de bouw van sociale koopwoningen af te dwingen.”

Bewoningsplicht

Sociale koopwoningen zijn bedoeld voor starters. Wie voor deze woning in aanmerking wil komen moet aan een paar eisen voldoen. Zo moet de koper vaak een sociale huurwoning in dezelfde gemeente achterlaten. Ook geldt een bewoningsplicht en mag de woning niet direct worden doorverkocht. Boelhouwer: ”Het blijkt vaak lastig te zijn voor gemeenten om precies bij te houden wie er in de woning woont. Vaak vergeten ze dat ook.”

Na een bepaalde periode mag de bewoner de woning boetevrij verkopen. Omdat de woningen dan voor een hogere prijs worden aangeboden, verdwijnen ze uit de sociale sector. Het is dus alleen de eerste koper die van het systeem profiteert. Verschillende gemeente zien daarom inmiddels af van sociale koop en richten zich alleen nog op sociale huur. “Wij bouwen nog enkel in de sociale huursector”, aldus de gemeente Barendrecht. “Sociale koop zijn na verkoop kwijt voor de gemeente. Dat is een nadeel van het systeem.”

Beleggers

In een aantal gevallen zijn woningen door beleggers opgekocht. Om die reden zijn gemeenten terughoudend met sociale koop. “Onze rijtjeshuizen worden sowieso geen sociale koop”, zegt de gemeente Lopik. “Deze woningen kunnen via vergunningsvrije mogelijkheden makkelijk worden vergroot. Daarna stijgt de waarde nog verder waardoor deze woningen zich dus goed lenen voor speculatie.”

Toch staat door de krapte op de woningmarkt ‘sociale koop’ weer volop in de belangstelling. Gemeenten geven in het onderzoek van Reporter Radio aan serieus met deze optie rekening te houden. Zo laat de gemeente Bunnik weten:” In onze Visie op wonen is sociale koop genoemd als mogelijkheid om starters aan een woning te helpen. Het zou in de toekomst dus een instrument kunnen zijn.”

Reacties, vragen en tips na aanleiding van dit onderwerp: reporterradio@kro-ncrv.nl