'Toeval-Amerikaan' vocht in zijn eentje tegen de bank, en won

De zaak van Ronald draait om de vraag of hij verplicht is om informatie over zijn Amerikaans staatsburgerschap aan de bank te verstrekken. Omdat Ronald dat om principiële redenen weigerde, sloot de Regiobank zijn rekeningen.

Ronald is een toeval-Amerikaan. Dat wil zeggen: hij heeft naast de Nederlandse nationaliteit ook de Amerikaanse, maar dat is alleen maar omdat hij toevallig in de VS geboren is. Zijn moeder is bevallen toen zijn vader als luchtmachtofficier was gestationeerd in New Jersey.

Maar waar sommigen trots zijn op hun Amerikaanse roots, is het voor Ronald alleen maar een last. Want wie Amerikaan is, moet ook belastingaangifte doen in de Verenigde Staten, waar ter wereld je ook woont.

De Amerikanen houden er een afwijkend taxatie-stelsel op na. Zo zou je aangeslagen kunnen worden voor de winst bij de verkoop van je huis in Nederland. Maar daar weet Ronald het grootste deel van zijn leven niks van. Tot hij een betaalrekening opent bij de Regiobank, onderdeel van het Volksbank-concern. Als de bank ziet dat hij in de VS is geboren, stuurt ze Ronald een verzoek om extra informatie. Is hij misschien 'fiscaal inwoner' van de VS?

Hij blijkt aan die definitie te voldoen, ook al heeft hij alleen als baby in Amerika gewoond.

Nu moet hij zich volgens de bank gaan melden bij de Amerikaanse belastingdienst, de IRS. Dat gaat via het consulaat. Daar zou Ronald een Social Security Number (SSN) of Taxpayer Identificaction Number (TIN) moeten aanvragen en moeten doorgeven aan de bank. Op die manier kan de bank aan de Amerikaanse autoriteiten rapporteren over het saldo op Ronalds rekening. Die rapportageverplichting vloeit voort uit een Amerikaanse wet, FATCA, en een verdrag tussen Nederland en de VS. Die wet en het verdrag zijn er gekomen om zwartspaarders op te sporen en financiering van terrorisme tegen te gaan.

Ronald krijgt, zo vertelt hij, van een lokale bankmedewerker de tip om te zeggen dat hij het nummer gaat aanvragen. De rekening wordt geopend. Maar dan gaat Ronald verder zoeken. En hij schrikt. Hij heeft net zijn huis in Noord-Holland met winst verkocht om in Lochem, Gelderland, te gaan wonen. Moet hij nou over die winst belasting gaan betalen in de VS? Dat zou toch van de dolle zijn? Bovendien: Hij voelt zich geen Amerikaan. Hij betaalt toch belasting in Nederland?

Ronald komt terug op zijn voornemen om naar het consulaat te gaan en overlegt geen SSN aan de Volksbank. Dan wordt de bank een stuk minder vriendelijk: als Ronald niet over de brug komt met dat nummer, verliest hij zijn betaalrekening. Ronald dient een klacht in bij de geschillencommissie voor de financiële sector Kifid, omdat hij dit principieel een onrechtvaardige zaak vindt. Iedereen heeft recht op een (basis-)betaalrekening. Zonder bankrekening kun je immers je hypotheek niet betalen en je pensioen niet ontvangen.

Maar hij komt van een koude kermis thuis: Het Kifid maakt gehakt van Ronald. Hij zou een belastingontduiker zijn en een witwasser. En hij zou zich schuldig hebben gemaakt aan valsheid in geschrifte, omdat hij eerst wel en toen niet het nummer aanvroeg.

Juristen die Pointer indertijd raadpleegde, zeggen dat Ronald ten onrechte in de verdachtenbank wordt gezet. Hoogleraar De Bont noemt het Kifid-oordeel 'gammel'.

Ronald spant een kort geding aan tegen zijn bank. Dat verliest hij, omdat hij volgens de kortgedingrechter wel degelijk de belasting in de VS ontduikt. Maar dan komt de bodemprocedure. De advocaat van Ronald stelt allerlei principiële rechtsvragen aan de orde: gaat de zeggenschap van de VS inderdaad zo ver? Voldoet de uitwisseling van gegevens wel aan de strenge Europese privacywetgeving? En trouwens: loopt de bank eigenlijk wel risico met een kleine klant als Ronald, wil de rechter weten. De IRS is toch niet geïnteresseerd in saldo’s onder de $50.000? Dat laatste punt is Ronalds redding, zo blijkt als Ronald zijn zenuwen in bedwang krijgt en de uitspraak vindt. Rekeningen waar minder dan $50.000 op staat, zijn uitgezonderd van de rapportageverplichting. En de bank heeft ook nooit een waarschuwing gekregen van de Amerikanen dat het nummer ontbrak. De rekening van Ronald moet open blijven, oordeelt de rechter.

Ronald is opgelucht. Voor nu. "Als de Amerikanen op een dag zeggen: het grensbedrag gaat omlaag, dan ben ik misschien alsnog de klos."

Het ministerie van Buitenlandse Zaken heeft inmiddels een tekst op de site staan, die leest als een waarschuwing voor zwangere vrouwen die naar de VS reizen: "Wanneer uw kind in de VS is geboren krijgt uw kind op basis van het Amerikaanse recht automatisch de Amerikaanse nationaliteit. (…) Zo zal uw kind, ook als u binnen enkele jaren wellicht weer verhuist naar Nederland, belastingplichtig worden in de VS."