Steeds meer zorgen over gezondheidsrisico's windmolens, RIVM opent expertisecentrum

"Hinder kan een stressreactie veroorzaken en dat kan op den duur tot allerlei klachten leiden. Klachten die mensen zelf toeschrijven aan windmolens moet je serieus nemen, ze hebben die klachten echt, ongeacht of de windmolen de oorzaak is", zegt Joost van der Ree, programmaleider Klimaat van het RIVM in Nieuws en Co.

Het nieuwe centrum is vooral bedoeld om de wetenschappelijke kennis over windturbines en gezondheid in de gaten te houden, en om mogelijk aanvullend onderzoek te doen. De zorgen over gezondheidseffecten zijn flink toegenomen, omdat overal in het land plannen voor extra wind- en zonne-energie worden gemaakt.

Eind deze maand moeten die plannen klaar zijn. Daarmee wordt invulling gegeven aan het Klimaatakkoord voor 2030. "We vinden het belangrijk om goed de vinger aan de pols te houden, nu bekend is dat er op veel plekken met extra molens aan de slag wordt gegaan", zegt van der Ree.

'Significante negatieve effecten'

In het onderzoek dat vorige week naar de Tweede Kamer is gestuurd, zijn de gezondheidseffecten van de energietransitie in kaart gebracht, oftewel de overgang van fossiele energiebronnen op bijvoorbeeld zonne- en windenergie.

Die overgang blijkt per saldo positief voor de gezondheid te zijn. De gezondheidswinst is zelfs aanzienlijk, zegt van der Ree. Het gaat vooral om gevolgen voor de luchtkwaliteit, geluid en veiligheid.

Toch zijn er ook bij duurzame energie belangrijke aandachtspunten, met name geluidshinder bij windmolens en luchtkwaliteit bij biomassa. Al eerder pleitte het RIVM voor meer onderzoek naar dat laatste. Het onderzoek spreekt van "significante negatieve effecten."

Dichter dan 600 meter

Eén van de plekken waar onrust rond gezondheidseffecten speelt, is de provincie Noord-Holland. Vanavond is er een extra inspreekavond, vanwege het grote aantal mensen dat zijn mening wil geven over windmolens. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om de vraag of turbines op minder dan 600 meter van bebouwing mogen komen.

De provincie wil dat toestaan, omdat er landelijk ook geen minimale afstandsnorm bestaat. Voor geluid is wettelijk bepaald dat er jaarlijks niet meer dan 47 decibel (gemeten op de gevel van een woonhuis) mag zijn. Per situatie kan de afstand tot windmolens daarbij verschillen.

Maar volgens tientallen actiegroepen leidt het loslaten van de 600 meter tot gezondheidsrisico's. Ze schreven samen een brandbrief naar de provincie. Volgens Henno Dasselaar van de Stichting Kritisch Platform Zijpe zijn de zorgen over geluid belangrijker dan bijvoorbeeld slagschaduw of aantasting van het uitzicht. "Ik vraag vaak aan mensen: stel je voor dat een windmolen geen geluid zou maken, zou je er dan nog moeite mee hebben? Het antwoord is altijd: nee, dan zou ik me er niet druk over maken."

Slapeloosheid

Albert Hoedjes, groentekweker in Anna Paulowna, kan erover mee praten. "Bij mij staan er drie windmolens, een op 320 meter afstand van m'n huis, een op 380 en een op 550 meter. Ze maken altijd geluid, al wisselt het erg, afhankelijk van de windrichting. Het leidt geregeld tot slapeloosheid in mijn gezin."

Hoedjes procedeerde jarenlang tegen de windmolens en ging zeven keer naar het provinciehuis, maar er werd niet naar hem geluisterd, zegt hij. Precies dit aspect leidt tot problemen, vertelt Joost van der Ree van het RIVM. Om te voorkomen dat klachten ontstaan, is het belangrijk dat mensen mee kunnen praten over de vraag of en waar er windmolens komen, en of omwonenden er geld aan kunnen verdienen.

Van der Ree: "Je kunt niet zomaar voor mensen beslissen wat goed voor ze is. Of ze geld willen ontvangen en in ruil daarvoor een windturbine in hun omgeving krijgen. Dat is een eigen afweging. Je kunt niet als overheid zeggen: dit is hoe we het oplossen. Deze oplossing werkt alleen als je samen beslist."