Waarom willen mensen elkaar kussen?

Kussen gaat ver terug in de geschiedenis. Het blijkt dat de Romeinen in hun tijd al verschillende kussen hadden voor verschillende rituelen, en dat geldt tegenwoordig nog steeds. Maar waarom kussen we? Hoewel cultuur lange tijd de meest logische verklaring leek, zochten onderzoekers de oorsprong nu elders: in de biologie. "Het is een soort oergedrag, en de oorzaak moeten we zoeken bij vlooiende chimpansees", vertelt Van Tol.

Vlooien

Apen vlooien zichzelf en elkaar de hele dag om parasieten en huidschilfers weg te halen, op plekken waar ze zelf niet bij kunnen. Het is een erg sociale bezigheid. Van Tol: "inmiddels is vlooien geëvolueerd tot een van de belangrijkste sociaal-emotionele gedragingen bij apen. Ze vlooien elkaar ook zonder daadwerkelijk te vlooien, puur om voor elkaar te zorgen." Op deze manier laten de apen zien dat ze om elkaars welzijn geven en versterken ze hun onderlinge band. Apen gebruiken vlooien ook om diplomatie mee te bedrijven, zegt Van Tol. "Zo vlooien bonobo’s zelfs sociale bonobo’s van andere groepen om territoriumkwesties rustig te houden."

De zuigreflex

Onderzoekers hebben nu ontdekt dat vlooiende rituelen worden afgerond met een zuigende reflex met de mond. Ze proberen zo de allerlaatste restjes van parasieten te verwijderen. "Op deze manier laten ze zien dat ze écht goed hun best doen voor de ander, omdat ze werkelijk alles weg proberen te krijgen", legt Van Tol uit. Deze zuigreflex is in de loop van de evolutie behouden gebleven bij apen die veel haarverlies hebben geleden, zoals de mens. Deze reflex is wat wij nu herkennen als kussen.

De drie kussen, zoals wij die geven op onder andere verjaardagen, vallen ook onder vlooigedrag. Volgens Van Tol is dit een manier om te laten zien dat iemand tot jouw intimi behoort: "Niet iedereen krijgt drie kussen, sommigen krijgen slechts een hand. Je kunt het als niet prettig ervaren, maar het is moeilijk om drie kussen te weigeren. Je wilt tenslotte wel je band goed houden."

Verbaal vlooien

Kussen bestaat in allerlei varianten, maar het is niet de enige manier om een goede band te onderhouden. "Ik heb er een theorie over", zegt Van Tol. Hij noemt het verbaal vlooien: "Het is fijn om op je werk een coalitie te vormen, maar het is niet praktisch om iedereen de hele tijd te kussen." Relaties kun je ook onderhouden door middel van een gesprek, gewoon door te vragen hoe het met iemand gaat. "Daarmee bouw je wel die relatie op met Henk en laat je zien dat je om hem geeft. Dit kun je dit later inzetten wanneer je hem nodig hebt."

Flikflooien

"Vlooi vooral bij elkaar", benadrukt Van Tol. "Let er alleen wel op dit een vervolg kan krijgen en kan leiden tot flikflooien, waarbij dan vaak weer kussen komt kijken." Hij vertelt hoe een hoogleraar van het Wetenschapsmuseum Artis Micropia onderzoek deed naar waarom mensen tongzoenen en ontdekte dat dit heel gezond bleek te zijn. Hij vroeg koppels in Artis om te tongzoenen en vergeleek het speeksel met elkaar. Van Tol zegt: "Het blijkt dus dat na het tongzoenen die microbiële milieus in het speeksel van koppels meer op elkaar gaat lijken, vergeleken met het speeksel van niet-gekoppelde mensen." Door speeksel te delen smelten partners dus op een bepaalde manier samen.

'Goed voor de weerstand'

Kussen houdt de wetenschap continu bezig en blijkt goed te zijn voor de gezondheid. Het uitwisselen van bacteriën met elkaar zorgt voor een grotere diversiteit, wat goed is voor de weerstand, en de grote hoeveelheid speeksel die je aanmaakt helpt tegen gaatjes. Het stresshormoon cortisol daalt en maakt plaats voor het gelukshormoon. Biologisch gezien heeft het dus echt wel voordelen, zegt Van Tol: "Misschien is het wel verstandig om met zoveel mogelijk vreemde mensen te zoenen? De kans dat je virussen en ziekten opvangt wordt wel groter, maar daar moeten mensen zelf maar een afweging in maken!"