Hoe onafhankelijk kan de onafhankelijke cliëntondersteuner zijn?

In veel gemeenten zijn onafhankelijke cliëntondersteuners werkzaam die naast onafhankelijk advies aan burgers ook namens de gemeente indicaties stellen en bepalen hoeveel zorg iemand krijgt. Belangenorganisaties trekken de werkelijk onafhankelijke positie van de cliëntondersteuner in twijfel.

Wie plotseling te maken krijgt met het complexe Nederlandse zorgstelsel kan gebruik maken van een onafhankelijke cliëntondersteuner. Een gratis adviseur die vertelt op welke regelingen iemand aanspraak maakt en bij welke instellingen hij terecht kan.

Gemeenten en Zorgkantoren zijn verplicht om burgers te wijzen op de mogelijkheid van onafhankelijke clientondersteuning, maar dat gebeurt nog lang niet altijd. Slechts een derde van de Nederlanders weet van het bestaan van onafhankelijke cliëntondersteuning af. Bovendien zijn er vraagtekens te zetten bij de werkelijk onafhankelijke positie, zeggen betrokken partijen tegen Reporter Radio.

Dubbele petten

Vaak maken de onafhankelijke cliëntondersteuners deel uit van een wijkteam. Dat is in veel gemeenten een poule met verschillende zorgmedewerkers die bekijken welke hulp mensen nodig hebben in zogenaamde keukentafelgesprekken. Het kan zijn dat de onafhankelijke cliëntondersteuner binnen een wijkteam ook een rol vervult waarin hij te maken heeft met richtlijnen en financiële middelen vanuit de gemeente.

Tilburg is een van de gemeenten waar dit zo geregeld is. Jannes Ligtenberg, directeur van belangenvereniging Tilburgs Overleg Gehandicaptenorganisaties (TOG) is kritisch op de manier waar MEE, een landelijke organisatie die cliëntondersteuning aanbiedt, actief is. 'In Tilburg wordt MEE betaald door de gemeente om de indicaties te doen maar ook om onafhankelijke cliëntondersteuning te bieden. De kwaliteit van de mensen zal best goed zijn, maar de mogelijkheid moet er zijn dat het onafhankelijk kan.'

'Het biedt ook voordelen'

Uit een peiling van kennisinstituut Movisie uit 2018 blijkt dat MEE in zeker 109 gemeenten zowel de onafhankelijke cliëntondersteuning als de sociale wijkteams organiseert. In rapporten over cliëntondersteuning is twijfel over onafhankelijkheid een veel voorkomend aandachtspunt. Ook belangenorganisaties als KansPlus en PerSaldo zijn kritisch op de werkelijk onafhankelijke positie van de cliëntondersteuner.

Directeur Yvon van Houdt van MEE vindt dat de onafhankelijkheid op dit moment voldoende gewaarborgd is. 'De situatie nu van de wijkteams dat biedt ook voordelen. Juist omdat je vanuit een wijkteam, ook als je daar als onafhankelijke cliëntondersteuner een rol in hebt, dicht op het netwerk zit. Die kennis kun je altijd inbrengen. Het is de professionaliteit van de cliëntondersteuner om in de situatie dat hij de rol heeft van onafhankelijk ondersteuner zich ook echt autonoom ten opzicht van de client in te zetten.'

Letter van de wet

Tweede Kamerlid Vera Bergkamp van D66 zegt over het huidige systeem dat het belangrijk is dat de cliënt niet twijfelt aan de onafhankelijke positie van zijn ondersteuner, maar dat een organisatie als MEE geen regels overtreedt. 'Het feit dat MEE die twee taken uitvoert, dat kan. Als je kijkt naar de letter van de wet, is dat mogelijk.

Wat niet mag is dat de cliëntondersteuner voor dezelfde persoon indicatiesteller is en tegelijkerheid onafhankelijke cliëntondersteuner.' Het belangrijkste vindt Bergkamp dat de cliënt niet twijfelt aan de onafhankelijke positie van de ondersteuner: 'Als dat het geval is moet de gemeente op zoek gaan naar een alternatief.'

Luister hier de reportage terug: