De angst van deze hoogleraar: dat iedereen straks weer denkt dat de aarde plat is

Om dit op te lossen, riep Vossen ruim 30 onderzoekers uit verschillende vakgebieden bijeen voor wat zich het best laat omschrijven als een vier dagen durende brainstormsessie. Reporter Radio bracht een bezoek aan deze bijeenkomst en sprak met hoogleraar Piek Vossen.

Is het zo erg? Het is toch juist geweldig dat we vrij toegang hebben tot zoveel kennis?
“Ja, maar het is niet alleen maar geweldig. Bij vrije toegang tot kennis en informatie hoort namelijk ook vrije toegang tot ongefundeerde claims, leugens, misleidingen, manipulatie, inconsequenties, vaagheden en verkeerde citaten.”

Dat hoort toch gewoon bij het internet?
“Nou, niet helemaal. We delen namelijk op sociale media per maand meer informatie dan we voorheen op het hele internet deden. Vroeger was online overzichtelijker. Iemand maakte een website en plaatste daar tekst op. De rest kon dat vervolgens lezen en daar bleef het bij. Nu heeft iedereen zijn eigen kanaal via Facebook, Twitter enzovoorts. Neem deze gegevens: 'Op Facebook deelden we in 2016 meer dan 216 duizend foto’s per minuut. Op YouTube werd elke minuut 400 uur aan video geüpload. En op Buzzfeed bekeken mensen meer dan 159 duizend artikelen per minuut.’"

Waarom is dat een probleem?
“Mijn angstbeeld is dat ik op een dag wakker word en alle mensen weer denken dat de wereld plat is. Vrijwel iedereen kan een ander vrijwel overal van overtuigen. Neem een voorbeeld uit het vaccinatiedebat dat we tegenkwamen: door mazelen zijn er in de Verenigde Staten in de afgelopen tien jaar precies nul mensen overleden. Dat gegeven zagen we in het debat steeds weer opduiken om te laten zien: we hoeven helemaal niet te vaccineren. Terwijl het feit dat er in Amerika geen doden vielen, juist kan komen doordat het vaccinatieprogramma zo goed werkt."

Er is toch genoeg kloppende informatie beschikbaar online om zoiets te weerleggen?
“Ja, alleen blijkt uit ons onderzoek dat een kleine groepje gebruikers het online debat volledig domineert. Officiële instanties, zoals het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM), mengen zich helemaal niet in discussies. Een van de actiefste deelnemers aan de discussie, bleek een boek te verkopen over alternatieve geneeswijzen. Levensgevaarlijk, want mensen baseren hun mening op zoiets en kunnen erdoor besluiten niet te vaccineren.”

Wat kunnen we daar aan doen?
"We kunnen computers leren om verschillende verhalen naast elkaar laten leggen. Stel je leest twee verhalen op je tijdlijn over een brand in Amsterdam. Een verhaal meldt twee doden, het andere alleen één gewonde. Om een inschatting te maken van wat klopt, heb je meerdere bronnen nodig en moet je weten waarop die bronnen zijn gebaseerd. Een computer kan dat voor je doen door bijvoorbeeld heel Twitter af te speuren naar beweringen over de gebeurtenis – een stuk sneller dan jijzelf. Binnen no time heb je dan tienduizenden bronnen geanalyseerd en een beter beeld van wat er bij die brand gebeurde. Zo blijft er ruimte voor alternatieve verhaallijnen naast elkaar. Het is dan aan de gebruiker om op basis van die informatie het meest waarschijnlijke te kiezen."

Da’s wel een hoop gedoe om een brandje.
"Voor een brand klinkt het inderdaad misschien niet spectaculair. Denk aan de explosieve berichtenstroom die bijvoorbeeld rondom de nieuwjaarsnacht in Keulen vrijkwam. In de toekomst kunnen we een computer alle berichtgeving laten bekijken en laten zoeken naar meldingen over misbruik en locatie. Niet alleen meldt de computer wie er wat zegt, maar ook waar dat op is gebaseerd; bijvoorbeeld een ooggetuigenverslag, een foto of een andere Tweet. Dit kan vervolgens een belangrijke rol spelen bij het ondergraven van geruchten en speculaties over de omvang van wat er die nieuwjaarsnacht gebeurde en wie er bij betrokken waren."

Illustratie: Hannah Vischer