Rotterdamse gemeenteraad machteloos bij kostenoverschrijdingen Hoekse Lijn

Toen de verbouwing van de Hoekse Lijn in 2017 begon zou deze metrolijn in 5 maanden klaar zijn en 312 miljoen euro kosten. Dat werd uiteindelijk 2 jaar en de kosten voor het project vielen uiteindelijk 175 miljoen euro duurder uit. “Inclusief metrorijtuigen is het totaal zelfs 600 miljoen euro. Een hoop geld voor iets wat er al was”, zegt journalist Bram Logger van Vers Beton in de reportage.

De Hoekse Lijn ging tot 2017 door het leven als spoorlijn. Maar als onrendabele lijn wilde NS van het spoor af, en plannen om de lijn om te bouwen tot metro bestonden al sinds 1993. De metro is goedkoper te exploiteren dan de trein, waardoor de subsidie die voor de treinverbinding van zes miljoen euro per jaar werd betaald kon worden afgeschaft.

Kostenoverschrijdingen

De verbouwing tot metrolijn werd in september 2019 grotendeels afgerond. Helemaal af is de metrolijn nog niet. Onderdeel van het metroplan is om het voormalige station Hoek van Holland strand te verleggen naar het strand zelf. Het oude treinstation lag sinds de dijkversterkingen in de jaren 70 namelijk 900 meter van het strand af. Dit laatste stukje metrolijn moet volgend jaar af zijn.

Dat de ombouw van de Hoekse Lijn zoveel duurder is geworden valt te wijten aan verschillende problemen. Zo was de spoorbeveiliging veel duurder dan verwacht. Bovendien was het project in veel deelprojecten opgeknipt. Deze ingewikkelde constructie met veel verschillende bedrijven en dus veel overleggen en afstemmen, bleek tijd en geld te kosten.

Raad heeft weinig te vertellen

Bij al die kostenoverschrijdingen staat de gemeenteraad van Rotterdam buitenspel. De raad geeft in 2007 zijn fiat aan het metroplan van de Stadsregio Rotterdam, een samenwerkingsverband van 15 gemeenten in de regio. Dat plan, dat lang in de la blijft liggen, kost dan 70 miljoen euro. In 2013 nemen de burgemeesters en wethouders van de Stadsregio het besluit tot aanleg van de metrolijn, voor 312 miljoen euro. Het besluit uit 2007 is de laatste keer dat de raadsleden, de gekozen volksvertegenwoordigers, iets beslissen over de Hoekse Lijn. Hoe kan dat?

In de Stadsregio zitten alleen burgemeesters en wethouders van de aangesloten gemeenten, maar geen raadsleden. Raadsleden kunnen de burgemeesters en wethouders alleen een advies meegeven voor de vergaderingen in de Stadsregio, maar mogen niet stemmen.

Gebrek aan democratische controle

Omdat de Hoekse Lijn onder de Stadsregio valt, vanaf 2014 heet het samenwerkingsverband de Metropoolregio, kan de gemeenteraad niet beslissen over kostenoverschrijdingen en andere malheur die op het project af komt. “Echt democratische controle is er niet”, zegt hoogleraar Klaartje Peters.

In heel Nederland worden steeds meer taken van gemeenten naar dergelijke samenwerkingsverbanden overgeheveld, maar omdat raadsleden er dan niet meer over kunnen beslissen is de controle weg. “Dat hebben we zo slecht geregeld in Nederland, dat onze volksvertegenwoordigers van de deelnemende gemeenten er eigenlijk niet meer aan te pas komen”, zegt Peters.

Deze reportage over de Hoekse Lijn is de zesde aflevering van de ReportersNL-zomerserie Gemeentelijke Geschillen.